Τάκης Μπουγιούρης

Είμαστε ένας λαός που σκέφτεται με την “καρδιά” του και όχι με το μυαλό του. Ίσως αυτό το χαρακτηριστικό να είναι αυτό που μας έχει οδηγήσει στους ένδοξους ηρωισμούς του παρελθόντος, αν δηλαδή κι αυτό το παρελθόν μας δεν είναι κάτι για το οποίο εύκολα πειστήκαμε, ακριβώς εξαιτίας αυτού του ίδιου του χαρακτηριστικού: να υπερισχύει η καρδιά, το συναίσθημα, το θυμικό μας ενάντια στη λογικής μας.

Μερικά γεγονότα με τη σειρά που έγιναν:

• 1948: Τα Ηνωμένα Έθνη ορίζουν το έγκλημα της “γενοκτονίας”.
• 1951: Η “γενοκτονία” προσδιορίζεται επισήμως ως έγκλημα από τα Ηνωμένα Έθνη. (Αργότερα αυτός ο όρος υιοθετείται από το γνωστό μας Δικαστήριο της Χάγης.)
• 1994: Η Βουλή των Ελλήνων καθιερώνει την 19η Μαΐου ως ημέρα μνήμης για τη Γενοκτονία των Ποντίων. (Προσοχή, δεν ανακηρύσσει την πράξη ως “γενοκτονία”. Απλώς καθιερώνει την ημέρα μνήμης. Προφανώς θεωρεί τον όρο αυτονόητο αναφερόμενη σε αυτόν όχι αυστηρά νομικά ή επιστημονικά.)
• 1998: Η Βουλή των Ελλήνων καθιερώνει την 14η Σεπτεμβρίου ως ημέρα μνήμης για τη Γενοκτονία των Ελλήνων της Μικράς Ασίας. (Κι εδώ ο όρος “γενοκτονία” δε χρησιμοποιείται νομικά ή επιστημονικά και είναι να απορεί κανείς γιατί να γίνεται διένεξη μόνο για τη διεθνή αναγνώριση της γενοκτονίας των Ποντίων ενώ η γενοκτονία των υπολοίπων Ελλήνων της Μικράς Ασίας να μη συνιστά ζήτημα. Προφανώς και οι δύο πράξεις είναι εγκληματικές και αποτρόπαιες, αλλά για λόγους εσωτερικής κατανάλωσης ξεχωρίζουμε τη μία από την άλλη.)
• 2007: Η Διεθνής Ένωση Μελετητών Γενοκτονιών εκδίδει ψήφισμα όπου αναγνωρίζει τη γενοκτονία των ελληνικών πληθυσμών του Πόντου μαζί με των Αρμενίων και Ασσυρίων.
• 2014: Μερικοί βουλευτές της ΝΔ ζητούν “Να αντιμετωπίζεται ως αδίκημα η άρνηση της Γενοκτονίας των χριστιανών της Ανατολής”. (Κι εδώ ο όρος χρησιμοποιείται σχεδόν με την καθομιλουμένη έννοιά του. Το αίτημα, δε, βασίζεται στην του 1994 απόφαση της Βουλής, και όχι σε κάτι άλλο.)
• 2014: Ο τωρινός υπουργός παιδείας Νίκος Φίλης γράφει στην Αυγή σχετικά με το παραπάνω αίτημα στηλιτεύοντάς το ως μικροπολιτικό και αναφέροντας σε αντιδιαστολή τις έννοιες της γενοκτονίας, της εθνοκάθαρσης αλλά και άλλες όπως η (Μικρασιατική) καταστροφή που χρησιμοποιούνται ευρέως. Φαίνεται ότι προκρίνει τον όρο “εθνοκάθαρση” έναντι της “γενοκτονίας” για την περίπτωση των Ποντίων.
• 2015: Ο Νίκος Φίλης ερωτάται αν εμμένει σε αυτό που διατύπωσε το 2014 και απαντά καταφατικά, διευκρινίζοντας ότι δεν επιθυμεί να μειώσει καθόλου τη βιαιότητα του εγκλήματος αλλά μιλώντας καθαρά επιστημονικά. (Παρατηρήστε ότι “ερωτάται”, δεν εγείρει ο ίδιος ζήτημα μόνος του!)

Μια απόπειρα αποσαφήνισης ορισμών:

• Γενοκτονία: “Genocide is the systematic elimination of all, or a significant part of, a racial, ethnic, religious, cultural or national group”.
• Εθνοκάθαρση: “Ethnic cleansing is the systematic forced removal of ethnic or religious groups from a given territory by a more powerful ethnic group, with the intent of making it ethnically homogeneous.[1] The forces applied may be various forms of forced migration (deportation, population transfer), intimidation, as well as mass murder”.

Η φτωχή λογική που διαθέτω δε μπορεί να διαχωρίσει με καθημερινούς όρους το ένα έγκλημα ως ειδεχθέστερο από το άλλο. Και τα δύο μοιάζουν εξίσου αποτρόπαια και μόνο οι ιδιαίτερες συνθήκες που επικράτησαν και οι μέθοδοι που χρησιμοποιήθηκαν στην εκάστοτε περίπτωση θα μπορούσαν να τα ξεχωρίσουν μεταξύ τους με όρους βιαιότητας ή βαρβαρότητας.

Παρολαυτά υπάρχει και η νομική διάσταση του θέματος:

• Το Διεθνές Δικαστήριο της Χάγης θεωρεί τη “γενοκτονία” ως έγκλημα (crime). Προσοχή, αυτό είναι κολάσιμη πράξη. Είναι αναγνωρισμένο έγκλημα με την ποινική έννοια του όρου και μάλιστα σε διεθνές επίπεδο (τουλάχιστον σε όσες χώρες το συνυπογράφουν).
• Το Διεθνές Δικαστήριο της Χάγης θεωρεί γενικώς την “εθνοκάθαρση” ως έγκλημα κατά της ανθρωπότητας. Με το “γενικώς” ο όρος “εθνοκάθαρση” δεν ωραιοποιείται. Απλά μπορεί να συγκεκριμενοποιείται πχ σε “γενοκτονία”. Η γενοκτονία είναι μια μορφή εθνοκάθαρσης.

Φυσικά, αδυνατώ να εκτιμήσω με τις γνώσεις που διαθέτω αν οι εγκληματικές πράξεις ενάντια στον ποντιακό ελληνισμό στις αρχές του περασμένου αιώνα ήταν -με τυπική ορολογία- “γενοκτονία” ή “εθνοκάθαρση”. Δεν προσπαθώ να κάνω αυτό. Επρόκειτο οπωσδήποτε για ακραίες βαρβαρότητες. Επιπλέον, το τελευταίο που θα ήθελα να κάνω είναι το συνήγορο του κυρίου Νίκου Φίλη, με τον οποίο διαφωνώ σε πάρα πολλά.

Ο σάλος όμως που δημιουργήθηκε αυτές τις ημέρες για τις επίμαχες δηλώσεις και το χαμηλότατο επίπεδο της κριτικής που δέχθηκε δε δικαιολογείται σε καμία περίπτωση με λογικούς όρους. Για άλλη μια φορά η πλειοψηφία των πολιτικών και των ΜΜΕ αντιμετωπίζουν ένα σημαντικό θέμα με εντελώς επιφανειακό τρόπο. Απευθύνονται -με επιτυχία- στο εύκολο συναίσθημα ενός λαού που είναι έτοιμος να συγκινηθεί ή να εξοργιστεί με το παραμικρό, αρκεί να του αντιπαραβάλουν δύο λέξεις που δε γνωρίζει τη σημασία τους, όπως γενοκτονία και εθνοκάθαρση, ή να τον καλέσουν σε νέα, ηρωικά ΟΧΙ σε κίβδηλα δημοψηφίσματα.

Ο Αλέξης Τσίπρας υπόσχεται ότι θα σκίσει το μνημόνιο. Κερδίζει τις εκλογές (Γενάρης). Συγκυβερνά με ένα ακροδεξιό κόμμα, τους ΑΝΕΛ. Ζητά παράταση του προγράμματος από την Ευρωπαϊκή Ένωση, την παίρνει και έρχεται σε σύγκρουση μαζί της, ενώ βεβαιώνει συνεχώς ότι μια νέα συμφωνία είναι σχεδόν έτοιμη να υπογραφεί. Καταλήγει σε μια πλήρως αποτυχημένη διαπραγμάτευση.

Προκηρύσσει δημοψήφισμα (Ιούλιος), όπου ζητά από το λαό να πει ΟΧΙ, υποσχόμενος ότι αυτό σημαίνει ναι μεν στην Ευρώπη αλλά όχι στα μνημόνια. Ο λαός πράγματι υπερψηφίζει το ΟΧΙ με 62%. Τελικά ο Αλέξης Τσίπρας συνθηκολογεί, ενάντια στο δημοψήφισμά του, συμφωνώντας το 3ο μνημόνιο, το οποίο ισχυρίζεται πως είναι καλύτερο από τα 2 πρώτα. Ταυτόχρονα έχει επιφέρει capital controls.

Το κόμμα του, ο ΣΥΡΙΖΑ, διχάζεται σε εκείνους που δέχθηκαν την παραπάνω μεταστροφή και σε αυτούς που έμειναν συνεπείς στις αρχικές θέσεις του κόμματος (Αύγουστος). Στις εκλογές που εξ αυτού ακολουθούν (Σεπτέμβρης) ο Αλέξης Τσίπρας διατηρεί περίπου τα ποσοστά του, ενώ η συνεπής μερίδα του κόμματός τους, αυτή που αποσχίστηκε, δε μπαίνει καν στη βουλή. Τώρα διακηρύσσει ότι ο λαός τον ψήφισε εκ νέου, αλλά όχι για να εφαρμόσει το νέο, δικό του, το 3ο μνημόνιο.

Αυτή η απόλυτη και βροντερή απουσία λογικής κάνει την τρίχα μου να σηκώνεται.

Υποστηρίζω ότι σε αυτές τις εκλογές, πέρα από το όποιο καθήκον μας ως πολίτες, όπως και αν αντιλαμβάνεται την έννοια του “καθήκοντος” ο καθένας μας, είναι σημαντικότερο από ποτέ, είναι κρίσιμο, να μειωθούν τα ποσοστά της αποχής. Να πάμε, δηλαδή, όσο το δυνατόν περισσότεροι από εμάς να ψηφίσουμε, να πάρουμε θέση. Φυσικά, έχει τεράστια σημασία και το ποια είναι η θέση αυτή.

Η Ελλάδα βρίσκεται σε μια ακραία συνθήκη. Για μια ακόμη φορά είμαστε στο όριο της χρεωκοπίας, σε μια παρατεταμένη, πολυετή ύφεση, με την οικονομία σε κακά χάλια, το πολιτικό σκηνικό σε ένα απίστευτο αλαλούμ με υποτιθέμενες αριστερές κυβερνήσεις να συνεργάζονται με ακροδεξιά κόμματα, με ναζί στη βουλή, με την εμπιστοσύνη του κόσμου στην πολιτική και τους πολιτικούς να βρίσκεται στο ναδίρ, την απογοήτευση στο ζενίθ, με νέα κόμματα να ξεπετάγονται συνεχώς, παλιά να εκμηδενίζονται και όλα αυτά χωρίς να υπάρχουν ενδείξεις για ελπιδοφόρο μέλλον στον ορίζοντα.

Το παραπάνω είναι μια απλή, γενικόλογη καταγραφή της κατάστασης. Δεν είναι κάποια πολιτική θέση. Είναι η διαπίστωση στην οποίο όλοι πάνω-κάτω συμφωνούν, από τη μια άκρη του πολιτικού φάσματος ως την άλλη. Φυσικά, ο τρόπος αντιμετώπισης του καθενός και οι προτεινόμενες λύσεις που δίνει ποικίλλουν πολύ.

Η ψήφος του πολίτη σε αυτή την ακραία συνθήκη πλέον έχει άλλη βαρύτητα. Τα πράγματα έχουν σοβαρέψει. Τέρμα τα δίφραγκα, που λέγανε στα παλιά τραμ. Τώρα δεν ψηφίζεις για το ποιος θα “βελτιώσει” την ποιότητα της ζωής σου ή ποιος θα διαχειριστεί καλύτερα στη λεπτομέρειά τους τα προβλήματα του τόπου. Τώρα ο πολίτης βρίσκεται μπροστά σε μεγάλα, ξεκάθαρα κι επίπονα διλήμματα. Θα ήταν πολύ προτιμότερο να ψηφίζαμε για κάτι άλλο, κάτι πιο εκλεπτυσμένο, κάτι πιο σύνθετο και, αν γινόταν, και πιο μακροπρόθεσμο. Αλλά πλέον ψηφίζουμε για πράγματα απλά, στοιχειώδη, που θα έπρεπε να έχουμε κεκτημένα -που ίσως τα είχαμε και τα απολέσαμε.

1. Η Χρυσή Αυγή
Το κερασάκι στην προεκλογική τούρτα των νεοναζί φασιστών ήταν το τηλεοπτικό σποτ με τα παιδάκια του δημοτικού να απαιτούν μισαλλόδοξα η “Ελλάδα να μείνει στους Έλληνες”. Θα πει κανείς, μα μιλάμε για κοινούς εγκληματίες, φονιάδες, το σποτ αυτό δεν είναι παρά πταίσμα. Δίκιο έχει, είναι όμως το αποκορύφωμα. Πρέπει να είναι το αποκορύφωμα! Δεν πρέπει να αφήσουμε αυτή την οργάνωση να μεγαλώσει άλλο. Αλλά όχι με βία! Έχουμε την ευκαιρία στις εκλογές αυτές να κάνουμε μια δήλωση ότι η Ελλάδα είναι μια χώρα δημοκρατική και προοδευτική. Η δήλωση αυτή είναι αναγκαία. Δεν είναι πια αυτονόητη. Αυτό το χάσαμε πλέον εδώ και καιρό. Τώρα παλεύουμε πια για πράγματα που θα έπρεπε να είναι αυτονόητα. Ας τους στείλουμε καταρχήν έξω από τη βουλή. Αν δεν ψηφίσεις τίποτα, ίσως κάποιος άλλος ψηφίσει Χρυσή Αυγή. Δεν είναι καθόλου κομψό επιχείρημα, αλλά είμαστε σε αυτό το σημείο.

2. Ευρωπαϊκή πορεία
Πολύ έχει συζητηθεί η “Ευρωπαϊκή πορεία” της χώρας. Αν η Ευρωπαϊκή Ένωση είναι πράγματι μια συμφέρουσα και πολιτική συμμαχία, αν έχει χάσει το κοινωνικό της πρόσωπο, αν η Ευρωζώνη είναι μια δίκαιη οικονομική ένωση, αν ΕΕ και ευρώ πρέπει να ταυτίζονται για την Ελλάδα και αν θα είχε νόημα η επιστροφή στη δραχμή αλλά εντός ευρωζώνης. Η άποψή μου υπέρ της ΕΕ και του ευρώ είναι ξεκάθαρη. Αλλά δε θα προσπαθήσω να σε πείσω για αυτήν, αγαπητέ αναγνώστη. Κάνε ό,τι θες, ό,τι καταλαβαίνεις. Σημαντικότερο όλων είναι να πας να ψηφίσεις, να μην απέχεις και να γνωρίζεις ότι η ψήφος σου αυτή κρίνει πλέον την ευρωπαϊκή πορεία της χώρας. Δεν είναι μια ακόμη ενδιάμεση ψήφος. Είναι η τελευταία σε αυτό το πλαίσιο. Αποφάσισε αν το θέλεις ή όχι και μην αφήνεις τους άλλους να αποφασίσουν για εσένα.

3. Λευκή ψήφος
Θες να ψηφίσεις έστω και λευκό; Θυμίζω ότι το λευκό καταμετράται μεν αλλά δεν υπολογίζεται στα τελικά ποσοστά των κομμάτων. Δηλαδή η ψήφος στο λευκό είναι θέση. Επιδέχεται πολύ ερμηνεία αυτό αλλά είναι θέση! Δεν έχει πρακτική ουσία, αν το ποσοστό των λευκών είναι μικρό, αλλά, αν είναι μεγάλο, έχει πολιτική αξία. Μπορείς να το κάνεις. Είναι πολύ πιο τίμιο και ειλικρινές από το να απέχεις αμήχανα ή αδιάφορα.

Οπωσδήποτε, όλοι τώρα σε καλούν σε συμμετοχή, σε μη αποχή, καλώντας σε ταυτόχρονα να ψηφίσεις το κόμμα τους. Είναι άθλιο αυτό και βρίσκεσαι σε δίλημμα. Είναι θλιβερό αλλά πρέπει να αποδεχτείς πλέον ότι εκεί βρισκόμαστε, στο χαμηλό εκείνο σημείο -μη γελιέσαι έχει και πιο κάτω- να συζητούμε και να αποφασίζουμε υπό αυτές τις συνθήκες και με αυτά τα διλήμματα. Είναι τρομερή πολυτέλεια πλέον να απέχεις.

Ο Αλέξης Τσίπρας, σημείωσε δύο γιγαντιαία πολιτικά σφάλματα τη χρονιά που πέρασε. Το ένα ήταν οι ακατάσχετες υποσχέσεις πριν τις εκλογές του Γενάρη του 2015, ώστε να τις κερδίσει, και το άλλο ήταν η διαστρεβλωτική πολιτική αξιοποίηση της σημαντικότερης δημοκρατικής διαδικασίας, του δημοψηφίσματος του Ιουλίου του 2015. Αυτό το ψέμα και αυτή η στρέβλωση, είναι η παλαιότερη των παλαιών πολιτικών συμπεριφορών. Δεν είναι το νέο απλά επειδή το ισχυρίζεται ή επειδή το δείχνει η ηλικία του. “Νέο” είσαι ή δεν είσαι, σύμφωνα με τις πράξεις σου. Και οι πράξεις του δείχνουν το απολύτως αντίθετο.

Η πολιτική συνέπεια, ειδικά τώρα, όπου για την οικονομία της χώρας έχουν χαθεί σχεδόν όλα, πρέπει να είναι το μείζον κριτήριο του Έλληνα ψηφοφόρου. Ο Αλέξης Τσίπρας υπήρξε ένας λαοπλάνος, τακτικιστής πρωθυπουργός σε βαθμό που να θυμίζει Ανδρέα Παπανδρέου του 1981. Ήταν το αποκορύφωμα του παλαιοκομματισμού. Δε λέω, άδικο το γεγονός ότι αυτό που συνέβη στο ΠΑΣΟΚ και τη ΝΔ σε διάρκεια 40 χρόνων σε αυτόν συνέβη μέσα σε 7 μήνες. Αλλά το επιδίωξε με μανία.

Ίσως να μην υπάρχει μέλλον στη χώρα όπως τη φανταζόμαστε, δηλαδή εντός Ευρώπης και εντός ευρωζώνης. Και, ναι, η Ευρώπη και η ευρωζώνη δεν είναι μονόδρομος. Ναι, υπάρχουν και άλλοι δρόμοι, που μπορούν να είναι δρόμοι δημιουργικοί και παραγωγικοί. Οπωσδήποτε δε θα τους προτιμούσα, αλλά υπάρχουν κι αν τους ακολουθούσαμε, πάλι εκεί θα αγωνιζόμουν να είμαι δημιουργικός και παραγωγικός για εμένα και για τη χώρα μου.

Αλλά, επιτέλους, πρέπει να τραβήξουμε μια γραμμή και να ορίσουμε τι είναι “νέο” και τι είναι “παλιό”, ώστε να δώσουμε μια ευκαιρία στο νέο, εφόσον απορρίπτουμε το παλιό ως αποτυχημένο. Νέο, λοιπόν, είναι το συνεπές (θα πω και το ηθικό, αλλά αυτή είναι μια πολύ πιο πολύπλοκη έννοια για να καταφέρω να αναλύσω συστηματικά). Νέο είναι αυτό που τηρεί τις υποσχέσεις του. Ετούτο είναι που λείπει από την ελληνική πολιτική σκηνή της Μεταπολίτευσης, τόσο από την πλευρά των πολιτικών όσο και από την πλευρά των ψηφοφόρων. Λείπει η συνέπεια και περισσεύει η αμετροέπεια.

Υπό αυτή την έννοια, μπορεί κανείς να ισχυριστεί ότι συστήνω να ψηφίσετε Ένωση Κεντρώων, ΚΚΕ και ΧΑ, μιας και αναντίρρητα η ρητορική τους είναι σταθερή και, θα έλεγε κανείς, και συνεπής. Εντάξει, εδώ είναι το σημείο όπου βάζετε κι εσείς λιγάκι το μυαλό σας να δουλέψει. Μέγιστη προτεραιότητα όμως στα κριτήριά σας, προτείνω να δώσετε στη συνέπεια.

Χαρακτηριστικό, γλαφυρό μα και -κατά τη γνώμη μου- καλοφτιαγμένο από άποψη μάρκετινγκ τσιτάτο, καίτοι ολοσχερώς αποτυχημένο, εκ του αποτελέσματος, προερχόμενο από το μακρινό 1992. Χρονικά συμπίπτει με τη συνθήκη του Μάαστριχτ, λίγο μετά τη μη ανάληψη της ολυμπιάδας του 1996 μα και κάμποσο πιο πριν από την οικονομική και νομισματική ένωση με τις χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Το πρόβλημα είχε εντοπιστεί ήδη τότε, έγκαιρα, θα περίμενε κανείς.

Τα τηλεοπτικά σποτ που το συνόδευαν φαντάζουν πλέον λιγάκι γραφικά:

Πόσο αληθινό και μεγάλο πρόβλημα όμως είναι αυτό της φοροδιαφυγής! Χρειάστηκε να καταφύγουμε σε τηλεοπτικές διαφημίσεις, που να μας προτρέπουν να κάνουμε το αυτονόητο, δηλαδή να κόβουμε και να ζητάμε αποδείξεις,  να αποδίδουμε στο κράτος αυτό που έχει ανάγκη, έτσι ώστε να κάνει σωστά τη δουλειά του. Ξέρω, θα πει κανείς, “μα το κράτος δεν κάνει σωστά τη δουλειά του”.

Πόσο ευρέως διαδεδομένη και παγιωμένη, ταυτόχρονα, είναι η άρρωστη και φαύλη αντίληψη ότι, εφόσον το κράτος δεν κάνει σωστά τη δουλειά του, πρακτικά μας κλέβει, άρα δικαιολογούμαστε κι εμείς να κλέβουμε το κράτος με τη σειρά μας. Έτσι τόσο απλά, όχι μόνο τώρα, αλλά από τα περασμένα χρόνια της ευμάρειας, ο νεοέλληνας λήστευε το κράτος κι αντίστοιχα το κράτος δια των εκπροσώπων του λήστευε το νεοέλληνα. Οι δυο τους διαγκωνίζονταν να “φάνε” ο καθένας ό,τι και όσο μπορούσε. Εντωματαξύ, τα μνημόνια πλησίαζαν αργά αλλά σταθερά. Και ήρθαν.

Πόσο επίκαιρο, λοιπόν, εξακολουθεί ακόμη και σήμερα να είναι αυτό το γραφικό σύνθημα: “Αγαπάς την Ελλάδα; Απόδειξη!”. Μέχρι πρόσφατα προσπαθούσα να παρακολουθήσω τα μεγέθη της φοροδιαφυγής στην Ελλάδα. Είναι τεράστια. Δεν είναι απλά μεγάλα. Είναι ασύλληπτα γιγαντιαία! Πολλά πράγματα ίσως ήταν διαφορετικά αν και μόνον αν πληρώναμε τους φόρους μας!

Μη ρωτάς λοιπόν τι μπορεί να κάνει η πατρίδα σου για εσένα, που έλεγε κι ο Κέννεντης, ρώτα τι μπορείς να κάνεις εσύ για την πατρίδα σου. Ε, να τι μπορείς να κάνεις: ζήτα απόδειξη, πλήρωσε ΦΠΑ, μη φοροδιαφεύγεις. Αυτό είναι κάτι που μπορεί να αλλάξει αύριο, χωρίς μεταρρυθμίσεις, χωρίς διαρθρωτικές αλλαγές, από τη μια μέρα στην άλλη. Αυτός είναι ο μοντέρνος πατριωτισμός. Όχι ο εθνικισμός, όχι η αρχαιολάγνα ψωροπερηφάνεια, όχι η μανία με τα ΟΧΙ και τις επαναστάσεις. Πατριωτισμός είναι να στέκεσαι τίμιος, νομικά και ηθικά, απέναντι στο κράτος σου.

Πατριωτισμός είναι να κόβεις αποδείξεις, να ζητάς αποδείξεις, να επιχειρείς μέσα στη χώρα σου, να διατηρείς την εταιρεία σου μέσα στη χώρα σου, να καταθέτεις τα χρήματά σου στις τράπεζες της χώρας σου. Πατριωτισμός είναι να πληρώνεις φόρους και εισφορές στα ασφαλιστικά ταμεία. Οι νόμοι της χώρας δεν είναι α λα καρτ. Οφείλεις να τους τηρείς. Αυτό είναι πατριωτισμός.

Το ξέρω ότι η Κύπρος και η Βουλγαρία είναι πιο φτηνές κι οι καλοθελητές είναι όλοι εκεί για σε βοηθήσουν. Το ξέρω ότι -πιθανώς- ο Τσοχατζόπουλος και πολλοί άλλοι κατασπατάλησαν ή καταχράστηκαν τον πλούτο της χώρας. Έχεις απόλυτο δίκιο αλλά μην τα συγχέεις. Κάνε το χρέος σου κι έπειτα έχε όσες απαιτήσεις θες και κάνε όση κριτική αντέχεις. Πλήρωνε τους φόρους σου κι έπειτα ζήτα απαίτησε διαφάνεια, πόθεν έσχες, αντιμετώπιση της φοροδιαφυγής και της διαφθοράς. Δε λέω ότι πρέπει να κάνεις το πρώτο για να αποκτήσεις δικαίωμα να κάνεις και το δεύτερο, αλλά ότι το δεύτερο δεν έχει κανένα νόημα χωρίς το πρώτο.

Η παρούσα κυβέρνηση είναι ένα αλλοπρόσαλλο, σουρεαλιστικό αλαλούμ. Πρόκειται για μια μεταπολιτευτική τερατογένεση, που κατάφερε σε 6 μήνες να ανατρέψει ό,τι κι αν -έστω και θεωρητικά- πρέσβευε ή ισχυριζόταν. Είπε άθλια ψεύδη, υπαναχώρησε στις αρχές της, διέλυσε τα απομεινάρια της οικονομίας, εξευτέλισε δημοκρατικούς θεσμούς. Αυτό όμως είναι ένα άλλο θέμα. Η δουλειά μου και η δουλειά σου είναι να είμαστε τίμιοι πολίτες, όχι κλέφτες, κι έπειτα να κρίνουμε την κυβέρνησή μας αυστηρά και με τη συνείδηση καθαρή.

Πού είναι το κράτος;

Δεν υπάρχει κράτος!

Δε θα κάνουμε ποτέ κράτος!

Ζιμπάμπουε είμαστε!

Ψωροκώσταινα!

Μπανανία!

Σας θυμίζουν κάτι τα παραπάνω; Μήπως είναι ατάκες που έχουν έρθει στα χείλη όλων μας κατά καιρούς, καθώς ερχόμαστε αντιμέτωποι με ένα δυσλειτουργικό, αναποτελεσματικό, πελατειακό και διεφθαρμένο κράτος; Αυτές οι  ατάκες είναι σε μεγάλο βαθμό δικαιολογημένες. Ίσως είναι, δε, το μόνο σημείο σύγκλισης όλων των Ελλήνων πολιτών (και πολιτικών), ανεξαρτήτως καταγωγής ή ιδεολογίας: “Δεν υπάρχει κράτος!”.

Η αλήθεια είναι ότι και υπάρχει κράτος και δεν υπάρχει. Δηλαδή, κάποιο κράτος υπάρχει και όλο και κάπου/κάπως βελτιώνεται με τα χρόνια, ευθυγραμμίζεται με την ευρωπαϊκή νομοθεσία, εκσυγχρονίζεται αργά. Αλλά οπωσδήποτε, η λειτουργία του έχει τρομερές ελλείψεις, στέκεται εμπόδιο στη ζωή του πολίτη και την ανάπτυξη της επιχειρηματικότητας.

Φυσικά, αυτό το κράτος είναι ένα κράτος μιας κοινωνίας ανθρώπων. Αποτελείται από ανθρώπους: τους Νεοέλληνες. Ανθρώπους… ιδιαίτερους… που αρνούνται να πληρώσουν τους φόρους τους, αρνούνται να κόβουν αποδείξεις, χτίζουν αυθαίρετα, μετά τα νομιμοποιούν, περνούν τα φανάρια με κόκκινο, παρκάρουν στα πεζοδρόμια, ει δυνατόν πάνω σε διαβάσεις αναπήρων, καπνίζουν μέσα σε κλειστούς χώρους και άλλα πολλά παρόμοια ιλαροτραγικά. Πρόκειται για μια κοινωνία ανθρώπων που δε φέρεται ως οργανωμένη κοινωνία με κοινούς στόχους, με μέλη εγωιστές, ατομιστές. Ένα σύνολο που τελικά δε λειτουργεί πρακτικά ως κοινωνία.

Υπάρχουν πολλοί λόγοι που οδήγησαν στο φαινόμενο αυτό, αλλά η παραδοχή της αλήθειας αυτού είναι σχεδόν καθολική. Κανείς Έλληνας πολίτης δεν είναι ικανοποιημένος από το ελληνικό κράτος! Μάλιστα, είναι ιδιαίτερα απογοητευμένος και του επιρρίπτει παραδοσιακά και με συνέπεια τις ευθύνες για το μεγαλύτερο μέρος των δεινών που υποφέρει.

Η έχθρα, βέβαια, του Έλληνα για το κράτος, την “έξωθεν” επιβεβλημένη εξουσία, είναι πολύ παλιά. Τουρκοκρατία, βασιλεία, κατοχή, ξανά βασιλεία, δικτατορία. Η ιστορία του Έλληνα είναι συνυφασμένη με την καταπίεση και την επιβολή, με φωτεινές χαραμάδες ηρωικής αντίστασης ενδιάμεσα. Έχει βαθιά μέσα του το αίσθημα του ραγιά, που θα μείνει για πάντα ραγιάς, για πάντα παραπονεμένος, ανίκανος να συνέλθει γιατί δεν του το επιτρέπουν, που δε θα φταίει ο ίδιος ποτέ για τίποτα και θα απαιτεί τα πάντα, στο όνομα των ένδοξων προγόνων της αρχαιότητας, της επανάστασης του ’21 και του ΌΧΙ του ’40.

Είναι ένα αίσθημα που διαδίδεται με την παράδοση και όχι με το DNA. Είναι ένα αίσθημα με το οποίο ο Έλληνας γαλουχείται από μωρό. Ο Έλληνας, όταν ακούει “κράτος” και “εξουσία”, σαν το σκυλί του Παβλόφ, αισθάνεται ενστικτωδώς κι αυτόματα μια απέχθεια. Μόνο που από το 1974 κι έπειτα, ευτυχώς, η κοινοβουλευτική δημοκρατία έχει εγκαθιδρυθεί οριστικά. Ελαττωματική, αλλά δεδομένη.

Με αυτό τον τρόπο συμπεριφέρθηκε το πολιτικό σύστημα των τελευταίων 40 ετών απέναντι στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Όλο το πολιτικό σύστημα που κυβέρνησε και συχνά κι αυτό που δεν κυβέρνησε! Σαν αυτή να  ήταν ένα αυστηρό και κακόβουλο κράτος, το οποίο έχει υποχρεώσεις απέναντί μας αλλά εμείς δεν έχουμε ευθύνες απέναντί του. Ήταν ακόμη ένας μικροπρεπής, νεοελληνικός εγωισμός. Φερθήκαμε στην ευρωπαϊκή κοινωνία όπως φερόμαστε και μεταξύ μας, στην ελληνική κοινωνία.

Η Ευρωπαϊκή Ένωση, χωρίς να ξεχνά κανείς τις ελλείψεις και τα προβλήματά της, αποτέλεσε τη βασική πηγή των χρημάτων της οικονομικής ανάπτυξης που βιώσαμε τα προηγούμενα χρόνια και τη βασική κατευθυντήρια γραμμή της νομοθεσίας μας. Πολλοί πήραν μέρος στο μεγάλο πάρτι και ακόμη περισσότεροι πήραν μέρος σε διάφορα μικρότερα πάρτι. Ίσως όχι όλοι, αλλά ο μέσος όρος κάνει τη διαφορά.

Τώρα, έχουμε την εντύπωση ότι πληρώνουμε το λογαριασμό. Δεν πληρώνουμε κανένα λογαριασμό. Δεν υπάρχει κάποιος λογαριασμός που να αποπληρώνεται σιγά-σιγά. Δεν πρόκειται για κάποιου είδους τιμωρία. Υποτίθεται ότι θα ήταν μια προσπάθεια να οικοδομηθεί μια υγιής και παραγωγική οικονομία. Έκανε τα λάθη της η Ευρώπη και το ΔΝΤ και κάναμε κι εμείς ό,τι περνούσε από το χέρι μας για να μη διορθώσουμε τίποτα. Τώρα βλέπουμε την αντίδραση της Ευρώπης σε ένα άθλιο πολιτικό σύστημα που έχει χάσει την αξιοπιστία του. Βάρβαρη αντίδραση, το παραδέχεται ο καθένας. Όμως αυτό το πολιτικό σύστημα είναι που τιμωρούν οι Ευρωπαίοι κι εμείς οι πολίτες που το αναδεικνύουν και το στηρίζουν είμαστε υπεύθυνοι για αυτό. Δεν είμαστε υποχρεωμένοι να το ανεχθούμε αυτό. Υπάρχει και άλλη οδός. Αλλά πρέπει επιτέλους να επιλέξουμε.

πολίτης # κράτος # ευρώπη … δεν το έχουμε πάρει πρέφα ακόμα

To ιστορικό δημοψήφισμα της  05/07/2015 έβγαλε ΟΧΙ! Αυτό είναι μια αναμφισβήτητη αλήθεια, που ενισχύεται από το συντριπτικό ποσοστό 62% υπέρ αυτού. Οπωσδήποτε όλοι το σεβόμαστε και το δεχόμαστε. Χωρίς τούτο να σημαίνει ότι συμφωνούμε μαζί του και χωρίς -ελπίζω- να κατηγορηθούμε ότι είμαστε λιγότερο δημοκράτες από αυτούς που υποστηρίζουν την άποψη που επικράτησε. Είμαστε ένα 40%, που προειδοποιούσε -και συνεχίζει να προειδοποιεί- επίμονα.

Άλλωστε η πραγματική ουσία βρίσκεται στην καθημερινή πραγματικότητα, όπου ο καθένας μας οφείλει να βρίσκεται στις επάλξεις της οικονομίας, παράγοντας έργο, προσπαθώντας, συνεχίζοντας, επιμένοντας και με αίσθημα των αυξημένων ευθυνών του απέναντι στο κράτος και τη χώρα. Είναι ακόμη περισσότερο τώρα κρίσιμο να αναλάβουμε ο καθένας μας χωριστά τις καθημερινές του ευθύνες, να τηρούμε τη νομιμότητα, να πληρώνουμε φόρους, να κόβουμε αποδείξεις, να αποδίδουμε ΦΠΑ, να μην βγάζουμε τα χρήματά μας εκτός Ελλάδος. Πράγματα αυτονόητα, ε;

Μέσα στη σύντομη προεκλογική περίοδο που προηγήθηκε η συζήτηση δεν ήταν καθαρή. Τα μεγαλύτερα ΜΜΕ επιδόθηκαν σε μια επίμονη μάχη υπέρ του ΝΑΙ, με την οποία συμφωνούσα στα βασικά επιχειρήματα, αλλά άγγιζε τα όρια της προπαγάνδας, μιας και δεν εξέθετε επαρκώς την αντίθετη άποψη. Η κυβέρνηση, από την άλλη πλευρά, πόνταρε στην οργή του κόσμου και στην απογοήτευσή του για τα χρόνια που πέρασαν, εκτοξεύονται ανακρίβειες και δημαγωγίες, πολώνοντας με κάθε ευκαιρία και ξεκινώντας από τον ίδιο τον πρωθυπουργό Αλέξη Τσίπρα. Η προπαγάνδα ήταν ισόπαλα βρώμικη. Αλλά η κυβέρνηση έπεισε! Αυτό είναι δεδομένο.

Τι πιστεύω ότι συνέβη.

Πρόκειται για ένα λαό που εκπαιδεύτηκε για εκατονταετίες να πιστεύει ότι είναι ο “εκλεκτός” (παιδί του Πλάαατωνα 🎵 και του Αριστοτέληηη 🎶), ότι οι κακοί Τούρκοι και οι Γερμανοί ήταν οι μόνοι εγκληματίες της ιστορίας, ότι οι κακοί ξένοι μονίμως μας εκμεταλλεύονταν και μας καταπίεζαν, ενώ αυτός αντιστεκόταν ηρωικά λέγοντας τα ΟΧΙ του. Αυτό έχει πολλές δόσεις αλήθειας, αλλά το να το καταπιείς αμάσητο είναι πολύ αναχρονιστικό πια.

Ένας λαός που έμαθε συστηματικά να συναλλάσσεται πελατειακά με το κράτος -ακόμα και με την Ευρωπαϊκή Ένωση-,  λειτουργώντας με βάση το συναίσθημα και όχι τη λογική, λειτουργώντας με βραχύβια μνήμη κι επαναλαμβάνοντας τα ίδια λάθη, ξανά και ξανά, ακόμα κι όταν τα αναγνώριζε ο ίδιος τόσο εμφανώς. Πόσες φορές ψήφισε Ανδρέα Παπανδρέου κι έπειτα Γιώργο Παπανδρέου κι έπειτα Κώστα Καραμανλή!

Ένας λαός που εκπαιδεύτηκε να μην εμπιστεύεται το κράτος, την πολιτεία, τους νόμους. Έμαθε να είναι υπεράνω αυτών, να τους θεωρεί “άνωθεν” επιβεβλημένους, επαχθείς και ανεπιθύμητους. Θα παρκάρει στα πεζοδρόμια, θα καπνίζει στις ταβέρνες και θα πληρώνει φόρους επιλεκτικά και πάντοτε ατιμώρητα, άντε και με κάνα προστιμάκι, τακτοποίηση οφειλών, νομιμοποίηση αυθαίρετου ή περαίωση. Ταυτόχρονα ζητωκραύγαζε υπέρ του τάδε ή του δείνα πολιτικού αρχηγού/κόμματος, που του έταζε κάθε φορά κάτι νέο. Σωστή σχιζοφρένεια.

Είμαστε αυτός ο λαός.

Σε αυτό το λαό τέθηκε ένα ερώτημα, το οποίο βασίστηκε σε αυτά ακριβώς τα χαρακτηριστικά του: τα χαρακτηριστικά του περήφανου ραγιά, αυτού που κάποια στιγμή ξυπνάει και λέει το ΟΧΙ. Αλλά και του ραγιά που θα παραμείνει για πάντα ραγιάς, ακριβώς όπως αυτή η αριστερή κυβέρνηση ακόμη αρνείται να κυβερνήσει κι έχει περάσει από την αντιπολίτευση εσωτερικού στην ευρωπαϊκή αντιπολίτευση (για πάντα διαμαρτυρόμενη, για πάντα αντιπολίτευση). Αυτό το καταλογίζω στον Αλέξη Τσίπρα.

Σε αυτό το λαό τέθηκε ένα στρεβλό ερώτημα, με έναν εντελώς βρώμικο τρόπο. Παρόλη την ατιμία του δημοψηφίσματος αυτού, ο πρωθυπουργός -αντί να το ρωτήσει ευθέως- ισχυρίσθηκε ότι το ΟΧΙ ισοδυναμεί με αύξηση της διαπραγματευτική ισχύος της χώρας και εντατικοποίηση της προσπάθειας για μια καλύτερη συμφωνία εντός της Ευρώπης και εντός της Ευρωζώνης. Αυτό το πέτυχε πια.

Μακάρι να το πετύχει και μια συμφωνία! Το εύχομαι ολόψυχα αν και εκτιμώ ότι είναι εξαιρετικά δύσκολο, ενώ, στην καλύτερη περίπτωση που το καταφέρει, εξακολουθούμε να είμαστε μέσα σε μια ακραία εξαθλιωμένη οικονομία. Όποιος όμως εργάζεται μέσα στην πραγματική οικονομία, στην παραγωγή έργου, θέλει λύση ακόμη και την ύστατη στιγμή! Ακόμη και μετά την ύστατη στιγμή.

Λυπάμαι βαθύτατα όμως που δεν το επεδίωξε τίμια.

Η ανάγκη για πίστη σε κάτι άγνωστο, η ανάγκη για ελπίδα σε κάτι που θα έρθει, είναι πολύ ισχυρές στον άνθρωπο. Από ότι φαίνεται ο Έλληνας είναι ιδιαίτερα επιρρεπής σε αυτές. Θέλει να πιστέψει! Σαν το Μώλντερ στα X-Files: “I want to believe”, δεν έλεγε; Δεν υπάρχει τίποτα πιο δυνατό από την πίστη. Ασθενείς με ανίατο καρκίνο θεραπεύονται με τρόπους  που καταπλήσσουν τους γιατρούς. Συμπέρασμα: τους έσωσε η πίστη τους. Η επιστήμη σηκώνει τα χέρια ψηλά.

Ο χίλιες φορές πεπλανημένος μας λαός είναι για ακόμη μία φορά έτοιμος να πιστέψει σε κάτι. Είναι τόσο έτοιμος να πιστέψει ένα πρωθυπουργό, ο οποίος μέχρι πρότινος ισχυριζόταν ανερυθρίαστα ότι θα καταργήσει τα μνημόνια με ένα νόμο και θα κάνει τις αγορές να χορεύουν στα νταούλια. Είναι έτοιμος να ξεχάσει πόσες φορές τον εξαπάτησαν και να πιστέψει μέχρι διαδηλώσεως ότι του δίνεται μια ευκαιρία για αντίσταση. Είναι τόσο ανώφελο να ασχοληθείς με αυτό το λαό, τόσο απογοητευτικό.

Εκεί που αρχίζει η πίστη τελειώνει η λογική. Κάθε συζήτηση για την οικονομία, για τις δικές μας ευθύνες απέναντι στο πολιτικό σύστημα και απέναντι στην Ευρώπη καταρρέει. Τη θέση της λογικής παίρνει το συναίσθημα, η οργή, η πίστη στο ότι είμαστε λαός περιούσιος και ο κόσμος μας χρωστάει. Για άλλη μια φορά είμαστε έτοιμοι να πάρουμε μια εντελώς λάθος απόφαση, να τη ντύσουμε με ό,τι μανδύα καταλαβαίνει ο καθένας μας και να απογοητευθούμε οικτρά στη συνέχεια. Αλλά χωρίς να φταίμε εμείς. Χωρίς να φταίει κανείς. Ίσως η ιστορία.

Υποτιθέμενοι αριστεροί συμπαρατάσσονται με ακροδεξιούς και χρυσαυγίτες για να ψηφίσουν “όχι”. Αυτό είναι η εθνική συμφιλίωση; Κατεβαίνουν σε πορείες να διαδηλώσουν κατά της δυναστικής Ευρώπης. Μήπως δεν είναι αυτή η Ευρώπη στην οποία οφείλουμε σχεδόν κάθε τι δημιουργικό και παραγωγικό τα τελευταία 30 χρόνια; Μήπως κόντρα σε αυτή την Ευρώπη που προσπαθεί να μας εκσυγχρονίσει δεν πάμε τόσα χρόνια και το παραδεχόμαστε μετά λύπης;

Βρισκόμαστε κάτω από την τρομοκρατία ενός πρωθυπουργού που απειλεί με “κατάλυση της δημοκρατίας”, κατονομάζει την αντίθετη άποψη ως αναξιοπρεπή, μας παρουσιάζει ένα κίβδηλο ερώτημα και φτάνει να πει ακόμη και ψέμματα για τις εκθέσεις του ΔΝΤ στην τηλεόραση (04/07/2015). Υποκρισία δίχως κανένα όριο. Κι όμως είμαστε έτοιμοι με χαρά να υποκύψουμε σε αυτήν.

Δεν έχω άλλα επιχειρήματα για να σας πείσω πόσο σημαντική είναι και ήταν η Ευρώπη για αυτή τη χώρα. Πόσο σημαντική είναι η Δύση για αυτή τη χώρα και η παρουσία μας σε αυτήν. Πόσο δε θα θέλαμε να επιστρέψουμε στην ανατολή, όπου ίσως ταιριάζουμε καλύτερα τελικά! Τα επιχειρήματά μου γονατίζουν μπροστά στη δύναμη της πίστης, της ελπίδας και της οργής σας. Δε μπορώ να τα αντιμετωπίσω. Υποχωρώ.

Την Κυριακή θα ψηφίσω “ναι”. Όχι γιατί θεωρώ την Ευρώπη αυτή ιδανική -καθόλου- αλλά γιατί την θεωρώ προτεραιότητα και γιατί θέλω να γίνει καλύτερη με εμάς μέσα της. Όχι γιατί θεωρώ ικανές τις προηγούμενες κυβερνήσεις -αντιθέτως- τις θεωρώ εγκληματικά ανίκανες, δεν τις ψήφισα και δε θα ψηφίσω τα κόμματά τους ποτέ στο μέλλον. Ούτε γιατί είμαι προσκυνημένος. Το 40% από εσάς ψήφιζε αυτές τις κυβερνήσεις τόσα χρόνια, όχι εγώ. Αλλά όλα αυτά θέλω να μπορώ να τα κάνω εντός του ευρωπαϊκού πλαισίου!

Αυτό θα έπρεπε να είναι αδιαπραγμάτευτο και πέρα από κάθε ερμηνεία.

Δε θυμώνω με κανένα φίλο με τον οποίο διαφώνησα. Ζητώ συγνώμη για αυτό που θα πω, αλλά εκπλήσσομαι με θλίψη για την ευπιστία και την ευκολία με την οποία αφήνετε τη συναισθηματική φόρτιση να σας κυριεύσει και την πίστη να πάρει το ρόλο της λογικής. Το πιο ισχυρό επιχείρημα που άκουσα είναι “άσε να δούμε, άσε να εκφραστεί ο λαός, άσε να ακουστεί μια άλλη άποψη”. Πριν από 5 μήνες ακούστηκε η άλλη άποψη. Τώρα θα ακουστούν τα νταούλια.

Ένα δημοψήφισμα είναι μια εξαιρετική δημοκρατική στιγμή. Και θα ήταν δηλαδή μια τέτοια, αν τα ερωτήματα μπορούσαν να τεθούν διλημματικά και να απαντηθούν με ένα απλό “ναι ή όχι”. Έχουμε, στ’ αλήθεια φτάσει σε αυτό το σημείο; Να τίθενται ερωτήματα του τύπου “θέλετε ή όχι βασιλιά”; Η αποτυχία του πολιτικού συστήματός μας συμπυκνώνεται σε αυτό εδώ το δημοψήφισμα. Στο αδιέξοδο ή στην υποκρισία του αδιεξόδου. Η ανάγκη να τεθεί ένα ερώτημα τόσο απλοϊκά και τόσο διλημματικά συμπυκνώνει όλη την κρίση που διανύουμε ως χώρα.

Αυτή είναι η ντροπή μας. Το γεγονός ότι πρέπει να απαντήσουμε με ένα ναι ή με ένα όχι σε ένα ζήτημα που καθόλου δεν απαντιέται έτσι. Απόδειξη το γεγονός ότι και δυο πλευρές ισχυρίζονται ότι έχουν εξίσου ευρωπαϊκή κατεύθυνση και αντιμάχονται για το τι σημαίνει αυτό το “ναι” ή αυτό το “όχι”. Και δε μπορούν να συμφωνήσουν ούτε στο ίδιο το ερώτημα, κάτι απολύτως απαράδεκτο για ένα δημοψήφισμα. Θεωρώ ότι αυτό το ερώτημα που τέθηκε με τον τρόπο που τέθηκε ήταν πράξη ατιμίας. Αλλά δεν ήταν και η πρώτη πράξη ατιμίας που βιώσαμε τα τελευταία 40 χρόνια.

Δυστυχώς και ατυχώς όμως πρέπει να πάρουμε κάποια θέση. Πιστεύω ότι η θέση μας είναι στην Ευρώπη, και, παρ’ όλη την αηδία που αισθάνομαι για τον τρόπο με τον οποίο τα ΜΜΕ υποστηρίζουν αυτή τη θέση, θα ψηφίσω -και σου προτείνω να ψηφίσεις κι εσύ- “ΝΑΙ”. Πες το ναι γιατί η Ελλάδα θέλουμε να είναι Ευρώπη. Αλλά πραγματικά Ευρώπη. Πες το ναι όχι για να δεχτείς με σκυφτό το κεφάλι τα πάντα στο διηνεκές. Πες το ναι για να κάνεις ένα οριστικό, αποφασιστικό και -ας μη γελιόμαστε- επώδυνο βήμα. Μετά θα έρθουν τα δύσκολα. Φρόντισε να διατηρήσεις μια κάποια μνήμη.

Ο πρωθυπουργός της χώρας μόλις ανακοίνωσε δημοψήφισμα, την επόμενη Κυριακή 05/07/2015, με θέμα την αποδοχή ή όχι των μέτρων που προτείνει η Ευρωπαϊκή Ένωση και το ΔΝΤ, έπειτα από ομόφωνη απόφαση του υπουργικού συμβουλίου. Αυτή ευθεία μη αποδοχή των μέτρων είναι μάλλον η μοναδική και τελευταία τίμια πράξη της κυβέρνησης Τσίπρα. Επιτέλους, μετά από 5 μήνες ο πρωθυπουργός είπε ένα έστω ξεκάθαρο όχι, που θα ήθελε εξαρχής πιθανώς να εκφράσει. Αλλά η τιμιότητά του εξαντλείται αποκλειστικά και μόνο εκεί.

Επί 5 μήνες, αφότου προεκλογικά υποσχέθηκε λαγούς με πετραχήλια (Θεσσαλονίκη κλπ), έσυρε τη χώρα σε μια ασάφεια, η οποία πάγωσε την οικονομία, χωρίς να έρθει σε άμεση και ευθεία αντιπαράθεση με τους δανειστές αλλά τουλάχιστον έγκαιρα, ελπίζοντας ουτοπικά ότι αυτοί θα αλλάξουν μαγικά στάση (θυμηθείτε τα νταούλια!), βρίζοντας τα μέσα μαζικής ενημέρωσης επειδή τάχα κινδυνολογούν και δεν καθοδηγούν σωστά την κοινή γνώμη, ρίχνοντας όλη την ευθύνη στην άκαμπτη αδιαλλαξία των δανειστών και υποκρινόμενος μια υποτιθέμενη διαπραγμάτευση. Αν επρόκειτο να καταλήξει σε ένα τίμιο “όχι” όφειλε να το κάνει έγκαιρα.

Τώρα καλεί το λαό σε δημοψήφισμα με το ερώτημα αν δέχεται την πρόταση της Ευρωπαϊκής Ένωσης και του ΔΝΤ.

Αυτό μοιάζει να είναι μια αντισυνταγματική πρόταση. Δεν προβλέπεται από το Σύνταγμα της Ελλάδας δημοψήφισμα με ερώτημα οικονομικού (δημοσιονομικού) περιεχομένου. Βέβαια, το ερώτημα θα τεθεί ως μείζον εθνικό ζήτημα και έτσι θα περάσει (και ίσως έτσι να είναι τελικά). Θα εξακολουθεί όμως να είναι ταυτόχρονα και βαθιά οικονομικό ερώτημα. Μάλιστα, ερώτημα που ο μέσος πολίτης αδυνατεί να εκτιμήσει και μάλιστα σε χρόνο μιας εβδομάδας. Άρα υπό κλίμα διχασμού ο λαός θα ψηφίσει μάλλον συναισθηματικά, τόσο λόγω της φόρτισης όλων αυτών των μηνών αλλά και της ουσιαστικής αδυναμίας να εκτιμήσει την παγκόσμια οικονομική κατάσταση ρεαλιστικά.

Θα είναι από τα θέματα όπου οι νομικοί δε θα βγάζουν άκρη και θα αντιδικούν για δεκαετίες, το δημοψήφισμα όμως θα γίνει τελικά και θα βγάλει κι αποτέλεσμα. Το ότι η κατάσταση έχει εκτραπεί σε αυτό το σημείο δε συνιστά καθαρή πράξη δημοκρατίας, μέσω του δημοψηφίσματος. Η δημοκρατικότητα αυτού είναι μια απλή επίφαση. Η κυβέρνηση καμώνεται ότι είχε πάρει εντολή να κάνει διαπραγμάτευση. Στην πραγματικότητα η εντολή που είχε πάρει ήταν να κρατήσει τη χώρα στην Ευρώπη και μάλιστα γρήγορα. Η διαπραγμάτευση θα ήταν ένα ενδιάμεσο στάδιο. Τώρα μεταφέρει το ερώτημα και την ευθύνη στο λαό υπό το βάρος της αδυναμίας της να χειριστεί την κατάσταση εξαρχής αποτελεσματικά. Αυτή είναι μία ακόμη μεγαλύτερη ατιμία.

Θα ήλπιζα έστω να πάρει μια σαφή θέση ως προς το τι καλεί το λαό να ψηφίσει στο δημοψήφισμα.

Τα πράγματα δείχνουν ότι η θέση της κυβέρνησης θα είναι όντως το “όχι”. Άρα, αν η απάντηση στο δημοψήφισμα είναι “ναι”, τότε είναι αδύνατον να συνεχίσουμε με την ίδια κυβέρνηση. Κι αυτό γιατί αυτή η κυβέρνηση αντιτίθεται σθεναρά στην πρόταση και άρα δε θα μπορούσαμε να περιμένουμε να την εφαρμόσει αποτελεσματικά. Επομένως, η ξεκάθαρη θέση της κυβέρνησης, αν δε θέλει να διαπράξει ακόμη μια μέγιστη ατιμία, είναι να υποσχεθεί πως, αν δεν πάρει το “όχι” θα αποχωρήσει από την εξουσία με ό,τι συνέπειες έχει αυτό (συνέχιση της διερευνητικής εντολής των προηγούμενων εκλογών κι έπειτα νέες εκλογές).

Αν εξωθήσει το λαό σε “ναι” παραμένοντας ταυτόχρονα η ίδια στην εξουσία, η ατιμία θα έχει ξεπεράσει κάθε όριο.