Επέτειος μαύρη των Δεκεμβριανών του 1944 σήμερις και “δύο μήνες πριν, στις 12 Οκτωβρίου έχουμε την Απελευθέρωση της Αθήνας” όμως “ενώ στις πολεμικές επιχειρήσεις κατά το εξάμηνο του πολέμου 1940-1941 είχαμε 15.000 οπλίτες και αξιωματικούς νεκρούς, στα Δεκεμβριανά είχαμε 17.000 και στον Εμφύλιο 47.000 και από τις δύο πλευρές“.
Δε θα χώριζα τους εμπλεκόμενους σε καμία περίπτωση απλοϊκά σε καλούς και κακούς. Όμως η χρονική απόσταση επιτρέπει κάποιες βασικές αναγνώσεις:
Οι Αμερικανοβρετανοί δεν είχαν προσχεδιάσει τα Δεκεμβριανά τάχα για να μας διχάσουν, επενέβησαν καθώς αυτά συνέβαιναν. Φυσικά με ατζέντα και συμφέροντα κι απ’ όλα. Όπως είχε και η αντίπαλη πλευρά.
Καλώς ή κακώς η μια πλευρά δικαιώθηκε ιστορικά πέραν πάσης αμφιβολίας και έστω και λίγοι από εκεί είχαν αργότερα το ηθικό ανάστημα να αναφωνήσουν “ευτυχώς ηττηθήκαμεν σύντροφοι”. Προσωπικά πιστεύω καλώς, καθώς πρέσβευε θεμελιωδώς ανθρωπιστικότερα ιδεώδη στην πράξη.
Η πολύ ωραία σειρά του CosmoteTV, διαθέσιμη αυτή την περίοδο από το ERTflix, Αρχαίοι Έλληνες Φιλόσοφοι μου έφερε στο μυαλό τη διαφορά στην κοσμοθεωρία σχετικά με τη γνώση ανάμεσα στον Πλάτωνα και τον Αριστοτέλη (το δάσκαλο και το μαθητή). Για τον Πλάτωνα η γνώση προέρχεται από μέσα μας, είναι εσωτερική. Για τον Αριστοτέλη η γνώση προέρχεται από τον εξωτερικό κόσμο.
Σκέφτομαι λοιπόν ότι η επιστημονική γνώση είναι η πιο ισχυρή, η πιο αποτελεσματική γνώση. Έχει το στοιχείο της παρατήρησης, του σχηματισμού θεωρίας μέσα σε κάποιο αυστηρό πλαίσιο, του πειράματος, της επαλήθευσης (η διάψευσης) και, τελικά, της επαναληψιμότητας εντός του πλαισίου που έθεσε η θεωρία. Έτσι γίνεται χρήσιμη. Λειτουργεί ξανά και ξανά και ξανά!
Και αυτό αφήνει πάντα χώρο για να συνεχή βελτίωση.
Ξεκινά εσωτερικά από το άτομο, αλλά μόνο μέσα από την αλληλεπίδρασή του με τον κόσμο μπορεί να γίνει αξιοποιήσιμη. Λίγο πιο αριστοτελικά από ό,τι πλατωνικά, κατ’ εμέ, αλλά δεν έχει σημασία. Ίσως να μην είχε υπάρξει ο δεύτερος χωρίς τον πρώτο.
Η σημερινή κοινωνία δέχεται ολοένα και περισσότερο τη διαφορετικότητα όπως κι αν προκύπτει αυτή. Από τη βιολογία (αναπηρία, φύλο, προσανατολισμός φύλου, σεξουαλικός προσανατολισμός, κλπ). Από το ίδιο το άτομο και την κοινωνία (καταγωγή, φυλή, θρησκεία, κλπ). Μάλιστα υπερτονίζει την αξία της διαφορετικότητας. Ίσως λίγο έντονα και άκριτα αλλά το αφήνω αυτό στην άκρη. Δεν αγγίζω εδώ το αν η διαφορετικότητα είναι ντε και καλά οριζόντια αποτελεσματική παντού και πάντα (τι παναπεί κιόλας αποτελεσματική καταρχάς;).
Διαβάζοντας το The blank slate του Steven Pinker αντιλαμβάνεται κανείς ότι ο άνθρωπος δε γεννιέται ως λευκός καμβάς, ως tabula rasa. Κουβαλάει από τη βιολογία του ένα κάρο ιδιότητες. Άλλες προφανείς (ύψος, μαλλιά, φωνή, δέρμα, κλπ). Άλλες λιγότερο προφανείς ή και τελείως αφανείς (εξυπνάδα -και τι είναι καταρχάς εξυπνάδα;-, δημιουργικότητα, πείσμα, κλπ). Και αυτές οι ιδιότητες είναι ισχυρές!
Βέβαια μια από τις διαχρονικές νίκες του ανθρωπισμού είναι ότι η βιολογία μας δε θα μας καθορίζει απόλυτα ως άτομα, ότι θα κάνουμε οτιδήποτε είναι στις δυνάμεις μας για να ελαττώσουμε τις αρνητικές της επιδράσεις και τους περιορισμούς που μας θέτει. Αυτό το παίρνουμε ως αυτονόητο. Αλλά δεν έχουμε προσδιορίσει τα όριά αυτού. Συμπεριφερόμαστε σα να μην υπάρχουν όρια! Όμως ο Steven Pinker λέει ότι αυτά υπάρχουν και τα υποτιμούμε. Διάβασέ τον, δες τις παρουσιάσεις του.
Επίσης υπενθυμίζει έναν κίνδυνο που ελλοχεύει στη θεωρία περί tabula rasa ανθρώπινης υπόστασης: αν είμαστε λευκός καμβάς τότε όλα είναι δυνατά και επιτρεπτά και αυτό αφήνει όλο το χώρο στις βολονταριστικές ελίτ να θέλουν να μας πλάσουν όπως αυτές το φαντάζονται ιδανικό. Γίνεται έτσι στοιχείο ανελευθερίας.
Και πάμε στην πλάνη του τίτλου.
Από τη μια υπερτονίζουμε τη διαφορετικότητα και το αίτημα για σεβασμό αυτής. Και καλώς κάνουμε! Ενώ από την άλλη ξεχνούμε την ισχύ της βιολογίας, της κληρονομικότητας, της ίδιας της φύσης μας. Στηρίζουμε τα δικαιώματα ανθρώπων που παρεκκλίνουν από τις -μέχρι πρότινος νοούμενες ως- αποδεκτές συμπεριφορές ανθρώπων με διαφορετικότητα, όπως οι γκέι και οι τρανς, επισημαίνοντας -επίσης καλώς- ότι απλά ακολουθούν τη φύση τους.
Ποιο είναι το κριτήριο που επανέρχεται για να ξεκαθαρίσει την πλάνη και τα όρια; Το φιλελεύθερο κριτήριο της βλάβης, της ζημίας. Live and let live. Αν δε σε βλάπτει, δε σε ζημιώνει κάποιος, άσε τον. Κατά τα άλλα έχετε τα ίδια δικαιώματα.
Αν βρεθείς στη θέση να ωφελείσαι από αυτές δεν έχεις τρόπο να ξέρεις αν κέρδισες αυτό που κέρδισες με την αξία σου. Και ο καθένας έχει αυτομάτως το δικαίωμα να αμφισβητεί αν το κέρδισες με την αξία σου.
Θα υπάρχει πάντα η αμφιβολία ότι κάπου κάποιοι άλλοι άνθρωποι πιθανά αδικούνται. Το φάντασμα αυτό θα πλανάται πάντα πάνω από μια τέτοια απόφαση χωρίς τρόπο να απομακρυνθεί.
Δε θα μάθεις ποτέ αν η κατάσταση που θες να διορθώσεις έχει πραγματικά διορθωθεί, επειδή τα τελικά σου αποτελέσματα, θα είναι επηρεασμένα από την ποσόστωση, αν δηλαδή κριτήριο και στόχος είναι ταυτόσημα.
Υπάρχει και σειρά άλλων, δευτερευόντων προβληματισμών: προάγουν κουλτούρα μη αξιοκρατίας, μετρούν τους ανθρώπους με προκρούστειο τρόπο, τους ζυγίζουν με βάση εξωτερικά χαρακτηριστικά τους, τους ομαδοποιούν με τρόπο που, κατά τα άλλα, θα θεωρούσαμε αυτομάτως απάνθρωπο.
Ιδεολογικά, δε, τις βρίσκω κάπως μαρξιστικές -ως τρόπο σκέψης, όχι ως πολιτική ιδεολογία- γιατί είναι:
Βολονταριστικές: με απλοϊκό τρόπο η θέληση επικρατεί πάνω στην πραγματικότητα και το σκοπούμενο αποτέλεσμα γίνεται ιερό και ανώτερο από την υποκείμενη κατάσταση και τις παρενέργειες που τυχόν προκαλεί.
Ταξικές: διαχωρίζουν τους ανθρώπους με βάση κάποιου είδους χονδροειδή ταξινόμηση, η οποία ακολουθεί την αντίστιξη ανώτερου με κατώτερο, καταπιέζόμενου και καταπιεστή, καλού και κακού, χωρίς να ενδιαφέρονται για τις ιδιαιτερότητες του ατόμου.
Δεν ξέρω τι πάει να πει θεός, δεν έχω ακούσει κάποιο συνεπή ορισμό.
Για τους ορισμούς που έχω ακούσει δεν έχω δει πειστικές αποδείξεις.
Αγνωστικιστές είμαστε όλοι κατά βάθος, αν είμαστε τίμιοι με τις έννοιες αυτές.
Ακολουθώ τις παραδόσεις της χώρας μου γιατί:
έχω συναισθηματικό δεσμό με αυτές
είναι καλές αφορμές για διακοπές
δεν ντρέπομαι καθόλου για αυτό
πιστεύω ότι χρειαζόμαστε κοινωνικές συνήθειες
Πιστεύω ότι η επιστημονική μέθοδος είναι η καλύτερη προσέγγιση της πραγματικότητας.
Διαχωρίζω πίστη και εμπιστοσύνη, η πίστη αφορά το δόγμα, η εμπιστοσύνη τα δεδομένα.
Πιστεύω ότι η κοινή πραγματικότητα υπάρχει και μπορώ να σου το αποδείξω με χιλιάδες τρόπους, ξεκινώντας καλά καλά από το ότι κατάφερες να διαβάζεις αυτές τις γραμμές που εγώ αποφάσισα κάποτε να γράψω και να τις καταλαβαίνεις.
Σέβομαι την ανάγκη του ανθρώπου να προσεγγίσει το θέμα της θρησκείας συναισθηματικά ή επιλέγοντας να κρατήσει από αυτήν τα καλά και να απορρίψει τα κακά.
Σέβομαι ακόμη περισσότερο τις αρχές της ελευθερίας και του σεβασμού του άλλου.
Δεν πιστεύω ότι οι ιστορικές αλλαγές γίνονται με άλματα ή επειδή μπορεί να πιστεύουμε ακράδαντα ότι μπορούμε να τις επιφέρουμε.
Η διένεξη ανάμεσα στο Matt Mullenweg, ιδρυτή και ηγέτη της κοινότητας του WordPress, και της εταιρείας hosting WPEngine έχει κλιμακωθεί σημαντικά, παίρνοντας πλέον σαφή μορφή νομικής διαμάχης, με πολλές και ενδιαφέρουσες εξελίξεις, τις οποίες προσπάθησα να καταγράψω στο παρακάτω άρθρο για λογαριασμό του Οργανισμού για το Ελεύθερο Λογισμικό και το Λογισμικό Ανοικτού κώδικα:
Η διαμάχη μεταξύ του Matt Mullenweg, ιδρυτή του WordPress, και της WP Engine ξεκίνησε το Σεπτέμβριο του 2024, με τον Mullenweg να κατηγορεί την εταιρεία ότι κερδίζει σημαντικά από την πλατφόρμα χωρίς να συνεισφέρει αρκετά. Ζήτησε το 8% των εσόδων της WP Engine, κάτι που η εταιρεία θεώρησε εκβιασμό. Η WP Engine κατέθεσε αγωγή τον Σεπτέμβριο του 2024, κατηγορώντας τον για παραβίαση των κανόνων του ανοιχτού λογισμικού. Η ένταση κλιμακώθηκε με νέες ανακοινώσεις τον Οκτώβριο του 2024, προκαλώντας έντονες αντιδράσεις στην κοινότητα του WordPress.
Ο Matt έχει επιδοθεί σε μια σειρά αμφισβητήσιμων κινήσεων, όπως: απαίτηση αποκήρυξης της WPEngine από κάθε μέλος της κοινότητας για να συμμετέχει στα κανάλια της, στα συνέδριά της και στο ίδιο το WordPress γενικότερα, διαγραφή και αποκλεισμών ατόμων που συνεισφέρουν αλλά διαφωνούν, κατάληψη του δημοφιλούς με πάνω από 2 εκατομμύρια εγκαταστάσεις προσθέτου Advanced Custom Fields της WPEngine για δήθεν λόγους ασφάλειας και δηλώσεις όπως “το WordPress.org μου ανήκει”.
Αίσθηση προκαλεί εντωμεταξύ στον κόσμο του ανοιχτού λογισμικού η ανάρτηση του David Heinemeier Hansson, δημιουργού της δημοφιλούς Ruby on Rails και ιδιαίτερα αναγνωρίσιμου προσώπου στον κόσμο του ανοιχτού λογισμικού, με τίτλο “Automattic is doing open source dirty” (“Η Automattic χρησιμοποιεί το ανοιχτό λογισμικό βρώμικα”), στην οποία κατηγορεί το Matt για το πώς έχει ενορχηστρώσει το γαϊτανάκι της εταιρείας του, του WordPress Foundation, της κοινότητας του WordPress και του εμπορικού σήματος WordPress, ώστε τελικά να ωφελείται η Automattic.
Μπορείτε να το διαβάσετε στον πληρότητά του στον παραπάνω σύνδεσμο. Ακολουθεί μια πολύ σύντομη σύνοψή του:
Μια σοβαρή διαμάχη έχει προκύψει στην κοινότητα του WordPress ανάμεσα στον Matt Mullenweg, ιδρυτή του WordPress και επικεφαλής της Automattic, και τη WPEngine, εταιρεία φιλοξενίας ιστοσελίδων, με τον ισχυρισμό ότι η WPEngine παραβιάζει το εμπορικό σήμα του WordPress. Κατά τη διάρκεια του WordCamp US 2024, ο Matt εξαπέλυσε δημόσια επίθεση στη WPEngine και την ιδιοκτήτρια εταιρεία της, Silver Lake, κατηγορώντας τους ότι αποκομίζουν κέρδη από το ανοιχτό λογισμικό χωρίς να προσφέρουν αντίστοιχη συνεισφορά στην κοινότητα. Ο Matt αναφέρθηκε συγκεκριμένα στην ελάχιστη συνεισφορά της WPEngine στο WordPress και την κατηγόρησε ότι προκαλεί σύγχυση στους χρήστες σχετικά με το τι είναι πραγματικά το WordPress, καθώς και ότι δημιουργεί μια αλλοιωμένη έκδοση του λογισμικού.
Αυτή η σύγκρουση έχει προκαλέσει αναταραχή στην κοινότητα του WordPress, με την WPEngine να απαντά νομικά στις κατηγορίες και τον Matt να συνεχίζει την επίθεση μέσω του WordPress.org, αποκλείοντας τη WPEngine από την πλατφόρμα. Η διαμάχη έχει διχάσει την κοινότητα, με κάποιους να υποστηρίζουν την προσπάθεια του Matt να υπερασπιστεί τις αξίες του ανοιχτού λογισμικού, ενώ άλλοι τον κατηγορούν για αυταρχική συμπεριφορά και μεγαλομανία. Το θέμα έχει λάβει μεγάλη δημοσιότητα στα κοινωνικά δίκτυα, προκαλώντας συζητήσεις για το μέλλον της ηγεσίας και της διακυβέρνησης του WordPress.
Ο φιλελευθερισμός είναι ένας φιλοσοφικός, πολιτικός, οικονομικός τρόπος σκέψης που εστιάζει στην ελευθερία του ατόμου να αναπτυχθεί και να αξιοποιήσει τις δυνατότητές του. Δεν εστιάζει σε κάποια καθολική εκδοχή κοινωνικής τελειότητας ή δικαιοσύνης, αντίθετα με πολλά άλλα πολιτικά ρεύματα που το έκαναν αυτό και απέτυχαν παταγωγδώς και με μεγάλο τίμημα.
Υπόσχεται όμως μια δυναμική κατάσταση προσέγγισης της ατομικής και κοινωνικής ευημερίας και δικαιοσύνης, μια δυναμική -όχι τελική- κατάσταση μέσα από την οποία μπορούμε να προσεγγίσουμε την καλύτερη δυνατή ευημερία και δικαιοσύνη αφήνοντας ελεύθερους τους ανθρώπους να αναπτυχθούν και να εκμεταλλευτούν τις ατομικές τους ικανότητες.
Δεν το κάνει αυτό απόλυτα και χωρίς όρια αλλά μέσα από ένα πλαίσιο κανόνων, που κι αυτό δεν το καθορίζει εκ των προτέρων, είπαμε η προσέγγιση είναι δυναμική και αλλάζει με την εξέλιξη του ανθρώπου, αλλά αιτείται το πλαίσιο αυτό να είναι το ελάχιστο δυνατό που να εξασφαλίζει την περισσότερη δυνατή ελευθερία για όλους εξίσου!
Μια ενδιαφέρουσα κριτική είναι πως ο φιλελευθερισμός εστιάζει πολύ στο άτομο και την προσωπική του ευημερία, στον ατομισμό και πως αυτό υποτιμά την αξία του κοινωνικού συνόλου και της ομάδας. Η κριτική όμως αυτή καταρρέει εύκολα γιατί α) το άτομο παραμένει ελεύθερο να συμμετέχει στην κοινωνία και σε όποιες ομάδες επιθυμεί β) το σύνολο είναι αυτό που συλλογικά εγγυάται αυτή του την ελευθερία.
—
Σήμερα μας έδωσες μια πρώτη, εντυπωσιακή για τετράχρονο άνθρωπο, αντίληψή σου για την ιδιοκτησία:
Γυρίσαμα από τις καλοκαιρινές διακοπές, όπου έλειπες από το σπίτι πάνω από μήνα (χωριό, κάμπινγκ, πάλι χωριό). Επιστρέφοντας εμείς εντωμεταξύ για μερικές μέρες μόνοι με τη μαμά σου τακτοποιήσαμε τα παιχνίδια που είχες αραδιασμένα στο σαλόνι. Το εργοτάξιό σου! Όταν είδες το εργοτάξιο να λείπει ενοχλήθηκες. Μας εξήγησες ότι αυτός ο χώρος είναι δικός σου και έγινε δικός σου όταν γεννήθηκες ενώ πριν ήταν δικός μας. Δε δέχτηκες να είναι δικό σου το δωμάτιό σου και το σαλόνι κοινός χώρος. Μας εξήγησες ότι το γραφείο του μπαμπά ανήκει στο μπαμπά, το γραφείο της μαμάς ανήκει στη μαμά και ότι το σαλόνι είναι δικό σου. Αυτά.
Είχα κάνει κάποτε τη σκέψη ότι αυτό που θα χωρίζει πάντα τον άνθρωπο από την τεχνητή νοημοσύνη είναι ότι η δεύτερη είναι προϊόν κατασκευής του πρώτου. Είναι κάτι κατασκευασμένο, όχι αυθόρμητα και εκ της φύσεως, όπως ο άνθρωπος. Το ερώτημα έχει ενδιαφέρον αν αναλογιστούμε το γεγονός ότι η τεχνητή νοημοσύνη γίνεται αρκετά πολύπλοκη πλέον και ίσως σύντομα να μη μπορούμα να ξεχωρίσουμε ένα σύστημα από έναν άνθρωπο ή από την πραγματικότητα γενικότερα. Θα έχει τότε αυτό το σύστημα δικαιώματα; Θα πρέπει να γίνεται αποδεκτό/πιστευτό;
Ο Χαράρι όρισε το consciousness ως the ability to suffer. Τόσο απλοϊκά και αυτό μου αρέσει. Πρώτον γιατί την όρισε κάπως. Πολλές συζητήσεις στις μέρες μας για το θέμα δεν την ορίζουν καν (συνείδηση, επίγνωση, αίσθηση, συναίσθηση). Τη συζητάνε σα να ξέρουμε όλοι τι είναι, ξεχνώντας ότι πρόκειται για μια λέξη που μας ακολουθεί χρόνια χωρίς να έχει κάποια προϋπάρχουσα αξία και μπορεί να έχει και διαφορετική αξία ή ακόμη και ιδιότητες για τον καθένα μας. Άρα πώς να τη συζητήσουμε χωρίς να μιλάμε για το ίδιο πράγμα!
Δεύτερον γιατί την όρισε με ένα τελείως απλό και θεμελιώδη τρόπο που ακουμπά στο βάθος της ζωής αλλά και της ηθικής. Η ικανότητα να υποφέρουμε, να αισθανόμαστε δηλαδή πράγματα, είτε με ικανοποιήση είτε με δυσφορία, ακούγεται πράγματι ένας πολύ θεμελιώδης αλλά και πλήρης τρόπος να ορίσουμε τι ξεχωρίζει τη ζωή από τη μη ζωή. Παρεμπιπτόντως αυτός ο διαχωρισμός είναι και ο διαχωρισμός που κάνει και το χορτοφαγικό κίνημα για να συμπεριλάβει τα ζώα στον κύκλο της ηθικής μας, ότι δηλαδή και αυτά έχουν την ικανότητα να υποφέρουν.
Αν λοιπόν κατασκευάσουμε ένα αρκετά περίπλοκο σύστημα, ένα ανθρωποειδές ας πούμε, που να μοιάζει και να συμπεριφέρεται σαν άνθρωπος σε ό,τι μπορούμε να εμείς αντιληφθούμε, τότε αυτό είναι άνθρωπος; Ή, έστω, του αναγνωρίζουμε δικαιώματα ανθρώπου; Αν του κατασκευάσουμε ακόμη και ένα απίστευτα περίπλοκο νευρικό σύστημα, έστω πανομοιότυπο με αυτό του ανθρώπου και του δώσουμε και φωνή να κλαίει και να ικετεύει όταν το νευρικό αυτό σύστημα πλήγεται;
Η απάντησή μου είναι πως όχι, αυτό το κατασκεύασμα, δεν είναι άνθρωπος, όσο καλά κι αν φέρεται ως τέτοιος και μας ξεγελά. Γιατί τι είναι αυτό που διαφοροποιεί αυτό το κατασκεύασμα από μια οθόνη υπολογιστή που τυπώνει τους χαρακτήρες “πονάω, σταμάτα σε παρακαλώ”. Άλλωστε έχουμε και ανθρώπους σε καταστάσεις να μη μπορούν να επικοινωνήσουν πολύ καλύτερα από μια τέτοια οθόνη υπολογιστή. Τι τους διαφοροποιεί όλους αυτούς; Το γεγονός ότι δεν τους κατασκεύασε κάποια άλλη νοημοσύνη, ότι δημιουργήθηκαν από αυθόρμητες διαδικασίες της φύσης.
Είναι ένα κάπως ουσιοκρατικό επιχείρημα, όχι μόνο για τον άνθρωπο, αλλά και για τη ζωή γενικότερα, αλλά θέτει ένα καθαρό όριο.Και θέτει και ένα καθαρό όριο στην τεχνητή νοημοσύνη και αυτά που μπορεί να παραγάγει, ότι δηλαδή αυτά θα πρέπει να γνωρίζουμε ότι έχουν παραχθεί από κάποια μηχανή.
Διαφορετικά ο άνθρωπος είναι απλά ένα σύνολο φυσικών ιδιοτήτων χωρίς κάποια άλλη αξία. Και, φυσικά, δε λέω ότι αυτή η αξία έρχεται από κάτι ανώτερο, από κάποιο πνεύμα ή θεότητα ή κάτι άλλο. Αυτή αξία αποδίδεται από τον ίδιο τον άνθρωπο κατά το ανθρωποκεντρικό “πάντων χρημάτων μέτρον ἐστίν ἄνθρωπος”.
Σχετικά με την εμπνευσμένη από το μυστικό δείπνο σκηνή στην τελετή έναρξης των Ολυμπιακών Αγώνων του Παρισιού:
Έτσι φέρεται μια φιλελεύθερη δημοκρατία στη θρησκεία, την αφήνει ελεύθερη, αλλά της απευθύνεται και ελεύθερα, άφοβα, την κριτικάρει, την εξευτελίζει.
Μακάρι να ακολουθήσουν και οι άλλες θρησκείες του κόσμου την ίδια τακτική.
Όχι η δική μου αισθητική αλλά απόλυτα υπέρ στην ελευθερία να μπορεί αυτή να εκφραστεί.
Το απόσπασμα εδώ:
Κατά τα άλλα, απόλαυσα που ολόκληρη η πόλη και τα μνημεία της συμμετείχαν στη γιορτή. Καλό είναι να αισθανόμαστε μερικές κοινές, παγκόσμιες ανατριχίλες πού και πού. Όταν ο Ζιζού παίρνει τη σκυτάλη, όταν ο 100ετής βετεράνος ποδηλάτης στο αναπηρικό καροτσάκι τη μεταφέρει μέσα στη βροχή, όταν η Σελίν Ντιόν ξελαρυγγιάζεται με τον ύμνο στην αγάπη, όταν η φλόγα που ξεκίνησε από την Ολυμπία μας ανάβει το βωμό.
Update (έπειτα από τη συζήτηση που έγινε στο Facebook):
Έχει πολύ ενδιαφέρον η συζήτηση για το μυστικό δείπνο και την τελετή έναρξης των Ολυμπιακών Αγώνων στο Παρίσι γιατί είναι πολυεπίπεδη. Χτες έκανα μια ανάρτηση που αφήνει πολλές ερμηνείες. Κάτσε να τις διευκρινίσω:
Όχι, δε θεωρώ ότι οι Ολυμπιακοί Αγώνες είναι ο χώρος για να εξευτελιστεί μια θρησκεία και μάλιστα επιλεκτικά. Ούτε να κριτικαριστεί ή να σατιριστεί ή οτιδήποτε σχετικό. Αν αυτή ήταν η πρόθεση ήταν λάθος εντελώς.
Όχι, δε νομίζω ότι η πρόθεση ήταν αυτή, λοιπόν. Νομίζω ότι η πρόθεση ήταν είτε απλά καλλιτεχνική και αισθητική, τύπου απλώς εμπνευστήκαμε από εκεί εν μέσω μυριάδων άλλων αναφορών. Ίσως είχε ένα πόιντ για συμπεριληψιμότητα, που μπορεί κανείς μετά να το κρίνει ως επιτυχημένο ή μη. Είπα κιόλας ότι αυτή η αισθητική δε μου ταιριάζει ιδιαίτερα. Νομίζω περιορίζει γενικά την συμπεριληψιμότητα σε μια συνεχή επανάληψη φανταχτερής και επιδεικτικής έκφρασης. Αλλά η αισθητική είναι κάτι σχετικό και υποκειμενικό.
Το δικό μου μετα-ενδιαφέρον για το θέμα είναι η ελευθερία της έκφρασης τελικά, που, ναι στη Δύση το έχουμε κερδίσει με πολύ κόπο. Άσχετα, λοιπόν, αν συμφωνώ με το μήνυμα, άσχετα με το αν μου αρέσει αισθητικά, ε, στηρίζω απόλυτα τη δυνατότητα να υπάρχει και να επικοινωνείται. Και είναι κάτι που δεν πρέπει να ξεχνάμε ή να θεωρούμε δεδομένο.
