23 Οκτωβρίου, 2024

Η διένεξη ανάμεσα στο Matt Mullenweg, ιδρυτή και ηγέτη της κοινότητας του WordPress, και της εταιρείας hosting WPEngine έχει κλιμακωθεί σημαντικά, παίρνοντας πλέον σαφή μορφή νομικής διαμάχης, με πολλές και ενδιαφέρουσες εξελίξεις, τις οποίες προσπάθησα να καταγράψω στο παρακάτω άρθρο για λογαριασμό του Οργανισμού για το Ελεύθερο Λογισμικό και το Λογισμικό Ανοικτού κώδικα:

“WordPress, η αντιπαράθεση Matt Mullenweg και WPEngine κλιμακώνεται επικίνδυνα”

Συνοπτικά:

Η διαμάχη μεταξύ του Matt Mullenweg, ιδρυτή του WordPress, και της WP Engine ξεκίνησε το Σεπτέμβριο του 2024, με τον Mullenweg να κατηγορεί την εταιρεία ότι κερδίζει σημαντικά από την πλατφόρμα χωρίς να συνεισφέρει αρκετά. Ζήτησε το 8% των εσόδων της WP Engine, κάτι που η εταιρεία θεώρησε εκβιασμό. Η WP Engine κατέθεσε αγωγή τον Σεπτέμβριο του 2024, κατηγορώντας τον για παραβίαση των κανόνων του ανοιχτού λογισμικού. Η ένταση κλιμακώθηκε με νέες ανακοινώσεις τον Οκτώβριο του 2024, προκαλώντας έντονες αντιδράσεις στην κοινότητα του WordPress.

Ο Matt έχει επιδοθεί σε μια σειρά αμφισβητήσιμων κινήσεων, όπως: απαίτηση αποκήρυξης της WPEngine από κάθε μέλος της κοινότητας για να συμμετέχει στα κανάλια της, στα συνέδριά της και στο ίδιο το WordPress γενικότερα, διαγραφή και αποκλεισμών ατόμων που συνεισφέρουν αλλά διαφωνούν, κατάληψη του δημοφιλούς με πάνω από 2 εκατομμύρια εγκαταστάσεις προσθέτου Advanced Custom Fields της WPEngine για δήθεν λόγους ασφάλειας και δηλώσεις όπως “το WordPress.org μου ανήκει”.

Αίσθηση προκαλεί εντωμεταξύ στον κόσμο του ανοιχτού λογισμικού η ανάρτηση του David Heinemeier Hansson, δημιουργού της δημοφιλούς Ruby on Rails και ιδιαίτερα αναγνωρίσιμου προσώπου στον κόσμο του ανοιχτού λογισμικού, με τίτλο “Automattic is doing open source dirty” (“Η Automattic χρησιμοποιεί το ανοιχτό λογισμικό βρώμικα”), στην οποία κατηγορεί το Matt για το πώς έχει ενορχηστρώσει το γαϊτανάκι της εταιρείας του, του WordPress Foundation, της κοινότητας του WordPress και του εμπορικού σήματος WordPress, ώστε τελικά να ωφελείται η Automattic.

Η συνέχεια στο ίδιο το άρθρο!

εκτύπωση Κατηγορίες: wordpress, απόψεις | rss 2.0 | trackback | καθόλου σχόλια
5 Οκτωβρίου, 2024

Τις ημέρες που πέρασαν Έγραψα ένα άρθρο για λογαριασμό του Οργανισμού για το Ελεύθερο Λογισμικό και το Λογισμικό Ανοικτού κώδικα σχετικά με το θέμα:

WordPress και ζητήματα διακυβέρνησης μιας open source κοινότητας …υπό το πρίσμα της διένεξης ανάμεσα στο Matt Mullenweg με την WPEngine

Μπορείτε να το διαβάσετε στον πληρότητά του στον παραπάνω σύνδεσμο. Ακολουθεί μια πολύ σύντομη σύνοψή του:

Μια σοβαρή διαμάχη έχει προκύψει στην κοινότητα του WordPress ανάμεσα στον Matt Mullenweg, ιδρυτή του WordPress και επικεφαλής της Automattic, και τη WPEngine, εταιρεία φιλοξενίας ιστοσελίδων, με τον ισχυρισμό ότι η WPEngine παραβιάζει το εμπορικό σήμα του WordPress. Κατά τη διάρκεια του WordCamp US 2024, ο Matt εξαπέλυσε δημόσια επίθεση στη WPEngine και την ιδιοκτήτρια εταιρεία της, Silver Lake, κατηγορώντας τους ότι αποκομίζουν κέρδη από το ανοιχτό λογισμικό χωρίς να προσφέρουν αντίστοιχη συνεισφορά στην κοινότητα. Ο Matt αναφέρθηκε συγκεκριμένα στην ελάχιστη συνεισφορά της WPEngine στο WordPress και την κατηγόρησε ότι προκαλεί σύγχυση στους χρήστες σχετικά με το τι είναι πραγματικά το WordPress, καθώς και ότι δημιουργεί μια αλλοιωμένη έκδοση του λογισμικού.

Αυτή η σύγκρουση έχει προκαλέσει αναταραχή στην κοινότητα του WordPress, με την WPEngine να απαντά νομικά στις κατηγορίες και τον Matt να συνεχίζει την επίθεση μέσω του WordPress.org, αποκλείοντας τη WPEngine από την πλατφόρμα. Η διαμάχη έχει διχάσει την κοινότητα, με κάποιους να υποστηρίζουν την προσπάθεια του Matt να υπερασπιστεί τις αξίες του ανοιχτού λογισμικού, ενώ άλλοι τον κατηγορούν για αυταρχική συμπεριφορά και μεγαλομανία. Το θέμα έχει λάβει μεγάλη δημοσιότητα στα κοινωνικά δίκτυα, προκαλώντας συζητήσεις για το μέλλον της ηγεσίας και της διακυβέρνησης του WordPress.

Πηγή εικόνας

εκτύπωση Κατηγορίες: wordpress, απόψεις | rss 2.0 | trackback | καθόλου σχόλια
4 Μαΐου, 2021

Το WordPress είναι ένα λογισμικό (ένα σύστημα διαχείρισης περιεχομένου πάνω στο οποίο κατασκευάζουμε ιστοσελίδες και εφαρμογές διαδικτύου) που χρησιμοποιώ στη δουλειά μου εδώ και 15 χρόνια. Από το 2006 περίπου. Εδώ και κοντά 10 χρόνια όμως είναι κάτι παραπάνω.

Συμμετέχω στην ελληνική και παγκόσμια κοινότητα ανθρώπων που προσπαθούν να διαδώσουν το λογισμικό αυτό σε άλλους ανθρώπους με διάφορους τρόπους: μεταφράζοντάς το στη γλώσσα τους, γράφοντας κώδικα που το επεκτείνει, βοηθώντας άλλους να λύσουν τα προβλήματα που τους παρουσιάζονται και, φυσικά, διοργανώνοντας εκδηλώσεις με κεντρικό θέμα τις τεχνολογίες γύρω από αυτό.

(Όλα αυτά τηρώντας τους κανόνες καλής συμπεριφοράς και συμπεριληπτικότητας αλλά και σεβασμού στις άδειες ανοικτού κώδικα που διέπουν το λογισμικό αυτό (open source).

Κάνοντας από σπόντα μια σύντομη αναδρομή στο 2019 συνειδητοποίησα ότι οργανωτικά μάλλον βρέθηκα σε ένα οργανωτικό κρεσέντο. Συμμετείχα οργανωτικά σε 2 ελληνικά WordCamps, στο WordCamp Europe εκείνης της χρονιάς, ενώ βοήθησα τους οργανωτές 3 άλλων ευρωπαϊκών WordCamps συμβουλευτικά (mentoring) στη δική τους διοργάνωση. Παράλληλα, βοήθησα στη διοργάνωση 6 τακτικών συναντήσεων (meetups).

(Το 2020, τι να πούμε για το 2020, ήταν η χρονιά που η ζωή όλου του πλανήτη μπήκε στο ψυγείο. Παρολαυτά η κοινότητα του WordPress βρήκε άλλους, διαδικτυακούς τρόπους να μείνει ενεργή.)

Θα μου πείτε όλα αυτά είναι πολλά για μια χρονιά και, στην τελική, μήπως δεν υπάρχουν άλλοι άνθρωποι να βοηθήσουν; Ε, υπάρχουν! Για παράδειγμα, με μεγάλη χαρά είδα φέτος, στο WordCamp Greece 2021 Online, την οργανωτική ομάδα να διευρύνεται ακόμη περισσότερο, με νέα παιδιά, τα οποία μάλιστα έκαναν και την πιο πολλή δουλειά. Πάμε καλά!

Και συνεχίζουμε!

Ο υποφαινόμενος καμαρώνει στο WordCamp Athens 2019.

εκτύπωση Κατηγορίες: wordpress, wordpress greek community, προσωπικά, τεχνολογία | rss 2.0 | trackback | καθόλου σχόλια
22 Μαΐου, 2019

Ήταν το μακρινό 2015, το σαββατοκύριακο που ανακοινώθηκε το δημοψήφισμα και μόλις είχαμε μπει στα capital controls. Βρεθήκαμε τότε στη Λάρισα με τον Κώστα φιλοξενούμενοι του Φώτη Κόκκορα, καθηγητή Πληροφορικής στα ΤΕΙ και του Βαγγέλη Αθανασιάδη, μέλους της Ελληνικής κοινότητας του WordPress εκεί, για ένα σεμινάριο με θέμα το WordPress στο ΤΕΙ. Δύο γεγονότα αυτών των ημερών μου θύμισαν έντονα εκείνο το σαββατοκύριακο.

1. Πριν από μερικές ημέρες, λοιπόν, μίλησα ξανά με έναν πελάτη, που παρολίγο τότε να κλείσουμε μια δουλειά μαζί. Μάλιστα, στις τελευταίες σημειώσεις μου στην καρτέλα του είχα γράψει “έκλεισε η δουλειά”. Και μετά τίποτα. Η επικοινωνία είχε σταματήσει εκεί και δεν είχα μάθει ποτέ τι έγινε. Προχτές που τον είδα ξανά, μου είπε “τα είχαμε πει πριν τέσσερα χρόνια, αλλά δεν προχωρήσαμε το project λόγω capital controls”. Το μυστήριο είχε λυθεί.

2. Το προηγούμενο σαββατοκύριακο συνάντησα δύο παιδιά στο WordCamp Athens, τα οποία μου εκμυστηρεύθηκαν ότι ξεκίνησαν να ασχολούνται με το WordPress με αφορμή εκείνο το σεμινάριο, ως φοιτητές, και τώρα πλέον εργάζονται στο χώρο. Σίγουρα δεν ευθύνομαι εγώ για όλη τη σταδιοδρομία τους, θα είχαν σίγουρα καλούς δασκάλους και θα έριξαν μπόλικη δουλειά, όμως τώρα έχω ένα λόγο παραπάνω να πιστεύω ότι εκείνα τα WordPress-o-ταξίδια ήταν κάτι παραπάνω από απλώς απολαυστικά.

Βέβαια, είναι αδύνατο να ξεχάσουμε, παράλληλα με τα γεγονότα, τους 45 βαθμούς Κελσίου που επικρατούσαν στη Λάρισα εκείνες τις ημέρες, την καταιγίδα που παρολαυτά κατάφερε να πνίξει την πόλη αλλά και τις πρωτοφανείς ουρές στα ATM, μιας και όλοι είχαν να διαχειριστούν για πρώτη φορά το εβδομαδιαίο όριο στις αναλήψεις τους, ενώ οι συνωμοσιολογίες έδιναν κι έπαιρναν.

εκτύπωση Κατηγορίες: wordpress, wordpress greek community, προσωπικά | rss 2.0 | trackback | καθόλου σχόλια
29 Σεπτεμβρίου, 2018

Ελλάδα και ΠΓΔΜ βρίσκονται μπροστά σε μια ιστορική πρόκληση: να αποδεχθούν επίσημα και οριστικά τη συμφωνία των Πρεσπών για την ονομασία Βόρεια Μακεδονία για πάσα χρήση. Για να το καταφέρουν αυτό πρέπει αυτή την Κυριακή 30/09/2018 οι γείτονες να ψηφίσουν ναι στο σχετικό δημοψήφισμα και σε επόμενη φάση η συμφωνία να επικυρωθεί από την Ελληνική Βουλή.

Ελπίζω να επικρατήσουν οι ψύχραιμες και προοδευτικές φωνές και η συμφωνία να επικυρωθεί και στις δύο χώρες. Ελπίζω ακόμη να μην ακουστούν οι λαϊκιστικές απόψεις που διατείνονται ότι η ΠΓΔΜ με αυτή τη συμφωνία χάνει μέρος της αυτοκυριαρχίας της ή ότι η Ελλάδα κινδυνεύει από δήθεν αλυτρωτικές τάσεις. Ως Έλληνας πιστεύω ότι δεν έχουμε να χάσουμε τίποτα, πέρα από λίγη υπερηφάνεια, μάλιστα όχι από αυτή που μας λείπει, από την άλλη, που μας περισσεύει.

Από την άλλη πλευρά, έχουμε να κερδίσουμε πάρα πολλά! Θα λύσουμε ένα ζήτημα που έχει εξελιχθεί σε καρκίνωμα εδώ και δεκαετίες, εκθέτει τη χώρα διεθνώς κι αποτελεί συχνά αφορμή πόλωσης στο εσωτερικό. Θα βοηθήσουμε στη σταθεροποίηση των συνθηκών στην ευρύτερη περιοχή. Θα ανοίξουμε το δρόμο για περισσότερη εμπορική δραστηριότητα της χώρας μας στην περιοχή. Θα δώσουμε χώρο στην ευρωπαϊκή και νατοϊκή πορεία της γείτονος.

Επιπλέον, οφείλουμε να αναγνωρίσουμε μερικά δεδομένα, όσο και αν δε μας αρέσουν. Οι κάτοικοι της γειτονικής χώρας πράγματι ζουν σε μια περιοχή που γεωγραφικά προσδιορίζεται ως Μακεδονία (όχι αποκλειστικά φυσικά) και έχουν χρησιμοποιήσει αυτό τον προσδιορισμό ως εθνικό από τα τέλη του 19ου αιώνα αλλά και επίσημα ως μέλος της ενωμένης Γιουγκοσλαβίας μετά τον Β’ ΠΠ. Έχουν δηλαδή το δικαίωμα στον αυτοπροσδιορισμό τους.

Ταυτόχρονα, ιστορικά διατήρησαν τη σαφή τάση να διαχωριστούν από τη Βουλγαρία, η οποία προσπάθησε να τους προσεταιριστεί και με την οποία, κατά τα άλλα, έχουν φυλετική και γλωσσική συγγένεια. Αυτό το τελευταίο ήταν και είναι οπωσδήποτε προς όφελός μας.

Κοντολογίς, έχουμε κάθε συμφέρον να ακολουθήσουμε το δρόμο που προτείνουν οι τρέχουσες διεθνείς σχέσεις σε αυτή την περίοδο και να δεχθούμε έναν κάποιο μικρό ιστορικό συμβιβασμό. Στηρίζω λοιπόν τη συμφωνία για την ονομασία της ΠΓΔΜ ως Βόρεια Μακεδονία.

Τέλος, ως ενεργό μέλος της παγκόσμιας κοινότητας του WordPress, μιας κοινότητας ανθρώπων που βάζουν τον άνθρωπο πάνω από κάθε τι και αξιοποιούν την τεχνολογία για να χτίσουν γέφυρες, στηρίζω το WordCamp των Σκοπίων και εύχομαι στους συναδέλφους εκεί καλή αρχή και καλή επιτυχία. Τους εύχομαι ακόμη σύντομα να απολαύσουν και να εκτιμήσουν την ικανοποίηση του να ζεις σε μια Ευρωπαϊκή, φιλελεύθερη χώρα με ανοιχτά σύνορα για τους ανθρώπους και το εμπόριο.

εκτύπωση Κατηγορίες: wordpress, wordpress greek community, πολιτικά | rss 2.0 | trackback | 7 σχόλια
27 Ιουλίου, 2016

WordCamp-Athens-2016

WordCamp Athens 2016 – Τεχνόπολη, 19-20 Νοεμβρίου 2016

Το WordCamp της Αθήνας για το 2016 είναι πλέον ένα προγραμματισμένο γεγονός. Και είναι ένα σημαντικό γεγονός, τόσο για την τεχνολογική σκηνή της Αθήνας, όσο και, γιατί να το κρύψουμε, άλλωστε, προς τι η τόση μετριοφροσύνη τελοσπάντων, ας το παραδεχθούμε, της Ελλάδας ολάκερης!

Ένα WordCamp εστιάζει σε οτιδήποτε έχει σχέση στο WordPress: την ίδια την πλατφόρμα του WordPress, το internet γενικότερα, το web design, το web development, τα social media, την επιχειρηματικότητα, το blogging, κλπ. Η διοργάνωση γίνεται από εθελοντές της ελληνικής κοινότητας του WordPress και υπό την αιγίδα του WordPress Foundation.

Αν μέχρι τώρα έχεις άγνωστες λέξεις, να στα ρίξω ξανά εν συντομία (βαθιά ανάσα): το WordPress είναι ένα από τα δημοφιλέστερα λογισμικά στο internet στις μέρες μας, ένα σύστημα διαχείρισης περιεχομένου που το χρησιμοποιούν επαγγελματίες και εταιρείες σε όλο τον κόσμο, μαζί κι εμείς στη Nevma, διαθέτει, δε, τεράστια, ενεργή κοινότητα, η οποία σε κάθε μεγάλη πόλη διοργανώνει τακτικά meetups και, αν αυτή η τοπική κοινότητα είναι συνεπής και γερή και δεμένη, παίρνει το δικαίωμα να οργανώσει ένα επίσημο, ετήσιο trademarked συνέδριο ονόματι WordCamp.

Ε, λοιπόν, η ελληνική κοινότητα του WordPress, της οποίας είμαι ενεργό μέλος θα κάνει φέτος, το 2016, το πρώτο της WordCamp στην Αθήνα και είναι πολύ χαρούμενη και υπερήφανη για αυτό. Όποιος θέλει να μαθαίνει τα νέα του WordCamp Athens 2016 δεν έχει παρά να παρακολουθεί τη σχετική ιστοσελίδα https://2016.athens.wordcamp.org/ και τα social media της. Ραντεβού, λοιπόν, στην Τεχνόπολη, στις 19 και 20 Νοεμβρίου 2016.

εκτύπωση Κατηγορίες: wordpress, wordpress greek community, διαδίκτυο, τεχνολογία | rss 2.0 | trackback | καθόλου σχόλια
1 Φεβρουαρίου, 2016

Να μη σας τα πολυλογώ, tldr, που λένε και στο χωριό μου, το WordPress οργάνωσε αυτό το σαββατοκύριακο 30-31 Ιανουαρίου 2016 ένα global contribution weekend, με κωδική ονομασία 20Q2016, όπου καλούσε τον οποιονδήποτε με καλή διάθεση, λίγες γνώσεις και διαθέσιμο χρόνο να συνεισφέρει στα επίσημα fora, όπου άλλοι χρήστες ζητούν βοήθεια σχετικά με το WordPress. Στο πνεύμα του open source και της συνεισφοράς στην κοινότητα, ζήτησε από όλους να δώσουν λίγο από το χρόνο τους, ώστε να βοηθήσουν άλλους χρήστες αλλά και να αποδείξουν πόσο απλό είναι ακριβώς αυτό: να συμμετάσχεις ενεργά πού και πού.

Μια και δυο, η ελληνική κοινότητα του WordPress ανασκουμπώθηκε για να πάρει μέρος και να κάνει την παρουσία της αισθητή, μιας και στο τέλος του σαββατοκύριακου θα γινόταν μια άτυπη καταμέτρηση της συνεισφοράς της κάθε κοινότητας ανά τον κόσμο, έτσι για να υπάρχει και ένα χαλαρό απώτερο κίνητρο. Το meetup αυτού του μήνα λοιπόν αντικαταστάθηκε από τη συμμετοχή στη δράση αυτή. Μερικοί γενναίοι μαζευτήκαμε σε ένα χώρο στην Αθήνα και μερικοί άλλοι, εξίσου γενναίοι, από όλη την Ελλάδα, ο καθένας από το σπίτι του. Και είχε πολλή πλάκα.

12592659_10207877228302705_760881856436095318_n

Ανάμεσα στα πειράγματα του Κώστα Β. τα βιτριολικά αστεία του Παναγιώτη και την αστείρευτη καλή διάθεση του Κώστα Φ., με ένα πέρασμα από το Νίκο και το Γιώργο, σε ζωντανή σύνδεση με το Βαγγέλη στη Λάρισα, το Γεράσιμο στη Λαμία, το Δημήτρη στην Κόρινθο και το Χάρη στην Κατερίνη, όλοι μαζί βαλθήκαμε να αποδείξουμε ότι, πώς αλλιώς να το πω, ναι, μπορούμε κάνουμε την παρουσία μας αισθητή. Πιο μετά εκείνο το απόγευμα στο Slack team του WordPress:

2016-01-31_0031

Η διαδικασία του support όμως σε ένα τόσο παγκόσμιο επίπεδο, όπου έρχεσαι σε επαφή με τα προβλήματα χρηστών που ούτε καν φανταζοσουν ότι υπάρχουν, που άλλοι μιλούν αγγλικά, άλλοι απλώς πληκτρολογούν latin χαρακτήρες και περιμένουν βοήθεια, άλλοι έχουν σοβαρά προβλήματα και άλλοι είναι εντελώς αρχάριοι, η διαδικασία αυτή, λοιπόν, δεν είναι μόνο ικανοποιητική γιατί προσφέρεις στην κοινότητα. Άλλωστε, υπάρχουν πάμπολλοι τρόποι να προσφέρεις. Είναι και διδακτική!

Αναγκάζεται κανείς να αναζητήσει είτε νέα θέματα που συνειδητοποιεί ότι, ακόμη και αν δεν τα γνωρίζει άμεσα, γνωρίζει πού μπορεί να βρει τη λύση τους ή πώς να τη συνθέσει για λογαριασμό κάποιου άλλου. Μπαίνει στη διαδικασία να διατυπώσει απαντήσεις με τρόπο που να βγάζουν νόημα όχι για τον εαυτό του αλλά για κάποιον άλλο, για κάποιον που ενδέχεται να έχει μια εντελώς διαφορετική κουλτούρα από αυτόν. Έτσι εμπεδώνει καλύτερα ακόμη και τη γνώση που ήδη έχει. Και, ποιος ξέρει, ίσως στο τέλος δεθχεί και ένα ευχαριστώ από την άλλη άκρη του κόσμου.

Προσωπικά εξεπλάγην ευχάριστα όταν, εκεί που απαντούσα πέντε πράγματα που ήξερα σχετικά καλά έπιασα τον εαυτό μου να θέλει να ασχοληθεί με ζητήματα που άκουγε για πρώτη φορά, επειδή απλώς τα βρήκα ενδιαφέροντα. Το support αυτό δηλαδή λειτούργησε και ως έναυσμα για νέες αναζητήσεις πληροφορίας, εργαλείων, τεχνικών κλπ.

Έτσι έμαθα για την υπηρεσία MemberMouse (καλή; κακή; δεν έχω ιδέα, οπωσδήποτε όμως ενδιαφέρουσα, για την επόμενη φορά που θα μου ζητηθεί ένα website με συνδρομές). Έμαθα και συζήτησα για το TGM, μια λύση για να ενσωματώνει κανείς άλλα, προαπαιτούμενα plugins στο theme του, κάτι που δε μου είχε χρειαστεί ως τώρα, μιας και δεν έχω μπει στην αγορά της κατασκευής themes, αλλά είναι ένα πολύ ενδιαφέρον και χρήσιμο εργαλείο. Και γιατί δεν ήξερα το ωραιότατο εργαλειάκι Lsyncd, που συγχρονίζει live αρχεία ανάμεσα σε δύο Linux servers.

Στο ίδιο πνεύμα έπεσα πάνω σε μερικές πανέξυπνες λύσεις για να δημιουργεί κανείς τη δική του private υπηρεσία για updates στα WordPress themes και plugins του. Ετούτα σίγουρα θα τα αξιοποιήσω στο μέλλον. Φυσικά κάποιος ήδη έχει σκεφτεί και το έχει κάνει αυτό υπηρεσία, την οποία δίνει επί πληρωμή σε όσους τη χρειάζονται και δωρεάν σε όσους διανέμουν ανοιχτό λογισμικό.

Λίγο παρακάτω ένας χρήστης ζητούσε λύση σε κάτι που σίγουρα έχει εκνευρίσει κάθε χρήστη online: συμπληρώνεις μια μεγάλη φόρμα, αλλάζεις κατά λάθος σελίδα κι όταν επιστρέψεις έχει χαθεί ό,τι έχεις ήδη με κόπο συμπληρώσει. Ήξερα ότι υπήρχαν εργαλεία για developers ειδικά αυτό. Άραγε γιατί δεν τα χρησιμοποιούμε όλοι σε μόνιμη βάση; Έψαξα τα bookmarks μου και τα ανέσυρα. Διαπίστωσα, δε, ότι πλέον υπάρχουν και άλλα παρόμοια.

Σίγουρα δεν ήταν το πολυπληθέστερο meetup μας, μάλλον το αντίθετο.

Αλλά ήταν από τα πιο διασκεδαστικά. Η τεχνολογία είναι χαρά.

20Q2016

εκτύπωση Κατηγορίες: wordpress, wordpress greek community, διαδίκτυο, ήμουν εκεί | rss 2.0 | trackback | καθόλου σχόλια
24 Φεβρουαρίου, 2015

Φαίνεται ότι οι πωλήσεις μέσω διαδικτύου είναι ένα όλο και πιο δημοφιλές θέμα. Το Found.ation αφουγκράστηκε αυτή την ανάγκη και το Σάββατο που πέρασε (21/02/2015) διοργάνωσε μαζί με τη Microsoft Hellas ένα ολοήμερο workshop με τίτλο “Δημιουργία ενός επιτυχημένου e-shop”. Η θεματολογία προσπάθησε να καλύψει όλο το φάσμα της δημιουργίας ενός e-shop: την οργάνωση, το μάρκετινγκ, το design, την ανάπτυξη. Το workshop πραγματοποιήθηκε στο The Hub Events όπου το παρακολούθησαν 200 άτομα.

Βρεθήκαμε εκεί για να μιλήσουμε ως Nevma για το WordPress και το WooCommerce, ως εργαλεία ανάπτυξης ενός e-shop, δίνοντας μια ομιλία με τίτλο “Δημιουργία WordPress/Woocommerce Site στην πλατφόρμα Azure και ανάρτηση του πρώτου προϊόντος”. Στην ομιλία αυτή αναφερθήκαμε στο WordPress ως μηχανή διαχείρισης περιεχομένου (CMS) και στο WooCommerce ως το πιο δημοφιλές e-shop/e-commerce plugin του. Μιας και το event ήταν Microsoft sponsored έγινε μια βήμα προς βήμα επίδειξη επίδειξη για το πώς μπορεί να εγκατασταθεί ένα WordPress/WooCommerce στην cloud πλατφόρμα Azure.

Την ομιλία μοιράστηκα με τον Αντώνη Ζαχόπουλο ενώ την προετοιμάσαμε με τη βοήθεια του Κώστα Φρυγανιώτη, και οι δύο καλοί φίλοι και συνεργάτες στη Nevma.

Τα slides της παρουσίασης ήταν τα εξής:

H ομιλία ήταν κάπως έτσι:

Workshop-Microsoft-WooCommerce-01 Workshop-Microsoft-WooCommerce-02 Workshop-Microsoft-WooCommerce-03 Workshop-Microsoft-WooCommerce-04

Update: Ή μάλλον κάπως έτσι:

εκτύπωση Κατηγορίες: wordpress, διαδίκτυο, τεχνολογία | rss 2.0 | trackback | καθόλου σχόλια
20 Νοεμβρίου, 2014

Πριν από λίγο καιρό ξέσπασε (https://www.facebook.com/groups/WordPressGreekCommunity/), πάνω από μία φορές, το ερώτημα “ποια είναι τα πιο καλά τα permalinks; τα ελληνικά ή τα greeklish;“. Δηλαδή, τι είναι καλύτερο να χρησιμοποιούμε σε μια ιστοσελίδα, διευθύνσεις αυτού του στυλ https://takis.nevma.gr/επαναφορτιζόμενη-τυρόπιτα-τσέπης” ή μήπως αυτού του στυλ “https://takis.nevma.gr/epanafortizomeni-tyropita-tsepis”; Θα προσπαθήσω να επεξεργαστώ το ερώτημα, θα δώσω τη δική μου απάντηση αλλά, να λέμε τα σύκα-σύκα και τη σκάφη-σκάφη, η τελική απάντηση δεν είναι εντελώς αντικειμενική.

Τα κριτήρια

Για να κρίνουμε τι από τα δύο είναι καλύτερο θα πρέπει να θέσουμε ορισμένα κριτήρια “καλοσύνης”. Τι πάει να πει “καλύτερο”; Πιο γρήγορο; Πιο όμορφο; Πιο εύκολο να το πληκτρολογήσεις; Όσο κι αν ο καθένας επιμένει να εστιάζει στις παραμέτρους που τον αφορούν ή προτιμά περισσότερο, αυτές είναι παραπάνω από μία. Τις καταγράφω εδώ.

  • η αισθητική
  • η ευαναγνωσιμότητα (έτσι είπα το “legibility” στα ελληνικά)
  • η απόδοση στις μηχανές αναζήτησης

Αν έχετε κάτι άλλο μου λέτε. Εγώ αυτά υπολογίζω, χωρίς να τα έχω βάλει σε σειρά προτίμησης (ακόμη).

Κριτήριο 1: Αισθητική

Καθαρά υποκειμενικό ζήτημα, που σχετίζεται με τη γενικότερη καλλιέργεια και κουλτούρα ενός ανθρώπου, πράγματα επίσης υποκειμενικά, αλλά που μπορούν να εκτιμηθούν από όσους τα διαθέτουν (so meta). Να μη συγχέεται με την ευαναγνωσιμότητα. Πχ σκεφθείτε τον ίδιο κακό γραφικό χαρακτήρα να γράφει μια διεύθυνση με ελληνικά και με greeklish. Ποιο από τα δύο προτιμάτε;

(Επίσης, να μη συγχέεται με πατριωτικά συναισθήματα, πολύ passés.)

Κριτήριο 2: Ευαναγνωσιμότητα

Το πόσο ευανάγνωστο είναι κάτι. Πόσο εύκολα, άμεσα, καθαρά και χωρίς παρερμηνείες μπορεί να διαβαστεί μια σειρά από γράμματα που συγκροτούν κάποιο νόημα, είτε είναι κείμενο, είτε είναι μαθηματικά, φυσική ή διευθύνσεις στο internet. Αλλά και πόσο απολαυστικά. Ναι καλά ακούσατε. Μπορεί κάτι να είναι καθαρογραμμένο αλλά να ‘φχαριστιέσαι και να το βλέπεις καθώς το διαβάζεις, ρε παιδί μου.

Κριτήριο 3: Απόδοση στις μηχανές αναζήτησης

Δηλαδή, πότε μια σελίδα εμφανίζεται ψηλότερα στα αποτελέσματα των μηχανών αναζήτησης; Όταν έχει ελληνικό permalink η όταν έχει greeklish permalink; Κοινώς, τι είναι πιο καλό για το SEO (οέεεο); Εδώ η μάχη θα δοθεί τιτάνια, αλλά σας προειδοποιώ, η απάντηση θα μείνει καλά κρυμμένη στα κατάβαθα της έμπειρης ψυχής των σεοϊστών συναδέλφων.

Η ιεράρχηση των κριτηρίων

Η απόφαση για το ποιο είναι το σημαντικότερο κριτήριο δεν είναι εύκολο να είναι απόλυτη και αντικειμενική. Υπάρχει η προφανής απάντηση. Το 3, η απόδοση για τις μηχανές αναζήτησης. Αλλά, καλά μαντέψατε, σπάνια η προφανής απάντηση είναι και και η καλύτερη. Όχι έτσι απλά. Γιατί, θα πρέπει να καθορίσουμε πολύ προσεκτικά τις συνθήκες κάτω από τις οποίες η “απόδοση” αυτή θα κριθεί” και το αν αυτές οι συνθήκες μπορούν να απομονωθούν, ώστε να υπάρξει ένα επιστημονικό(φανές) συμπέρασμα.

Για παράδειγμα, θα μπορούσε κάποιος να ισχυριστεί ότι το να βγαίνει μια ιστοσελίδα ψηλά σε κάποια αναζήτηση είναι το σημαντικότερο όλων. Πολλές φορές όμως αυτό καταλήγει σε άθλιες ιστοσελίδες, παραγεμισμένες με keywords που δεν έχουν το χρήστη στο επίκεντρο, κάνουν κακά conversions και κινδυνεύουν κάποια στιγμή να δεχθούν τιμωρία από τις μηχανές αναζήτησης.

Ακόμη, κάποιες ενέργειες SEO, που ενδεχομένως να βοηθούν πρόσκαιρα στο ranking, μπορεί να έχουν αρνητικό αποτέλεσμα σε άλλες προσπάθειες όπως το link building. Πχ ποιο url εντυπώνεται καλύτερα στη μνήμη ενός χρήστη και ποιο πληκτρολογείται πιο εύκολα από τα παρακάτω:

  • https://takis.nevma.gr/επαναφορτιζόμενη-τυρόπιτα-τσέπης
  • https://takis.nevma.gr/epanafortizomeni-tyropita-tsepis
  • https://takis.nevma.gr/%CE%B5%CF%80%CE%B1%CE%BD%CE%B1%CF%86%CE%BF%CF%81%CF%84%CE%B9%CE%B6%CF%8C%CE%BC%CE%B5%CE%BD%CE%B7-%CF%84%CF%85%CF%81%CF%8C%CF%80%CE%B9%CF%84%CE%B1-%CF%84%CF%83%CE%AD%CF%80%CE%B7%CF%82

Οι απόψεις που ακούστηκαν

Στις συζητήσεις που συμμετείχα, εν μέσω φορτισμένων σεοϊοστών (εγώ δεν είμαι, εγώ ένας ταπεινός μηχανικός είμαι) και αφόρτιστων προγραμματιστών όλα τα παραπάνω έπεσαν στο τραπέζι. Έμοιαζε όμως να ξεχωρίζει στα μάτια των περισσοτέρων το κριτήριο 3: η απόδοση στις μηχανές αναζήτησης. Αλλά με ένα τρόπο και μια συλλογιστική, που δεν πιστεύω ότι εξυπηρετούσε ούτε το ίδιο τους το επιχείρημα, ότι δηλαδή τα greeklish permalinks αποδίδουν καλύτερα από τα ελληνικά.

Υπάρχει διάχυτη η εντύπωση ότι η Google συνιστούσε τα greeklish permalinks. Δεν ξέρω αν το έκανε κάποτε αυτό αλλά δε μοιάζει καθόλου ταιριαστό με τη συνεχή προσπάθειά της να προσεγγίσει την εκάστοτε γλώσσα όσο πιο φυσικά γίνεται. Κι αυτό όχι από καλοσύνη αλλά από την ανάγκη να παραδίδει ποιοτικά αποτελέσματα αναζήτησης (και διαφήμισης). Απλά δε μου κολλάει, κι αν γινόταν πρέπει να είναι πολύ παλιά ιστορία.

Ακόμη πολλοί πιστεύουν ότι για λόγους link building ή για λόγους απομνημόνευσης των διευθύνσεων από τους χρήστες τα greeklish είναι πιο φυσικά γιατί διαβάζονται πιο γρήγορα, γίνονται copy-paste πιο εύκολα και χωρίς την url encoded κωδικοποίηση (%CE%B5%CF%80%CE%B1 κοκ) και για να τα πληκτρολογήσει ο χρήστης δε χρειάζεται να εναλλάσσει γλώσσες στο πληκτρολόγιό του. Στο ίδιο επιχείρημα, αυτό του copy-paste αναφέρουν το γεγονός ότι όταν κάποιος ποστάρει κάτι στο Facebook δε θα ήθελε να βλέπει αυτή την κωδικοποίηση. (Αλλά ήδη το Facebook αυτά τα urls τα κρύβει έντεχνα και έχει δεσμευθεί ότι σύντομα θα τα μεταφράζει και σωστά.)

Θεωρώ ότι για τη Google τα φυσικά σε κάθε γλώσσα permalinks είναι πιο αποδοτικά και αυτό γιατί οι όροι της εκάστοτε αναζήτησης θα κάνουν πιο άμεσα match με τους όρους που μια ιστοσελίδα θα περιέχει. Δηλαδή είναι καλύτερο μια σελίδα να μιλάει για “επαναφορτιζόμενη τυρόπιτα” και όχι για “epanafortizomeni tyropita” όταν ο χρήστης ψάχνει πραγματικά για “επαναφορτιζόμενη τυρόπιτα”.

Κι έχω μια κάποιου είδους απόδειξη για αυτό. Να εδώ μια αναζήτηση για την πολυπόθητη “επαναφορτιζόμενη τυρόπιτα τσέπης” (που δε βρίσκω πουθενά στο internet – λέω να ξεκινήσω ένα kickstarter μου φαίνεται) και τα αντίστοιχα αποτελέσματα του Google. Είναι φανερό ότι από τα τρία μέρη του λήμματος “επαναφορτιζόμενη τυρόπιτα τσέπης” το πρώτο δεν κατάφερε να κάνει match μέσα στο permalink που είναι γραμμένο με greeklish, παρόλο που είναι γραμμένο με όσο γίνεται πιο… σωστά greeklish. (Δεν πιστεύω ότι το ξεστόμισα αυτό.)

google-search-epanafortizomenh-tyropita-tsepis

Η απαραίτητη αποψάρα μου

Η απάντηση για μένα είναι απλή. Ελληνικά permalinks. Τελεία. Για κάθε ένα από τα κριτήρια που έθεσα παραπάνω. Είναι πιο όμορφα, είναι πιο ευανάγνωστα και η εμπειρία μου δείχνει ότι αποδίδουν καλύτερα στις μηχανές αναζήτησης. Αλλά προσοχή στο τι σημαίνει αποδίδουν, όπως εξήγησα παραπάνω. Δέχομαι μόνο το μειονέκτημα του copy-paste σε Facebook κλπ, το οποίο όμως κατατάσσω πολύ χαμηλά κι ακόμη και έτσι δε θα ισχύει για πολύ καιρό. Πιστεύω ότι το να ποντάρεις στη φυσικότητα τη γλώσσας και στο πραγματικά exact match των όρων αναζήτησης είναι πιο στοχευμένο και πιο αποτελεσματικό.

Το τεστ της τυρόπιτας

Έτσι έκανα το τεστ της τυρόπιτας. Της επαναφορτιζόμενης τυρόπιτας τσέπης. Χρειαζόμουν ένα λήμμα που να μην το έχει κανείς άλλος στο internet ώστε να κάνω ένα πείραμα κάπως παρθένο που να μου βγάλει αποτελέσματα γρήγορα. Αν έπαιζα με παπούτσια ή αυτοκίνητα δε θα έβγαζα άκρη για πολύ καιρό. Αυτό το είδος τυρόπιτας δεν υπάρχει. Το εφηύρα πριν από δεκαετίες όταν απέδιδα τα εύσημα σε φίλους για ανόητα ανδραγαθήματα λέγοντας “συγχαρητήρια, κέρδισες μια επαναφορτιζόμενη τυρόπιτα τσέπης”.

Για να είναι το τεστ αντικειμενικό έφτιαξα στο παρόν blog δύο άρθρα με όλα τους τα στοιχεία ίδια. Να μιλούν και τα δύο με τον ίδιο τίτλο και το ίδιο κείμενο για την τυρόπιτα αυτή. Φανατίστηκα με το να είναι οι συνθήκες πανομοιότυπες αλλάζοντας μόνο το permalink. Στο ένα άρθρο το permalink είναι στα ελληνικά και στο άλλο είναι γραμμένο με greeklish. Έτσι προέκυψαν τα εξής δύο άρθρα:

  1. https://takis.nevma.gr/2014/01/%CE%B5%CF%80%CE%B1%CE%BD%CE%B1%CF%86%CE%BF%CF%81%CF%84%CE%B9%CE%B6%CF%8C%CE%BC%CE%B5%CE%BD%CE%B7-%CF%84%CF%85%CF%81%CF%8C%CF%80%CE%B9%CF%84%CE%B1-%CF%84%CF%83%CE%AD%CF%80%CE%B7%CF%82/
  2. https://takis.nevma.gr/2014/01/epanafortizomeni-tyropita-tsepis/

(Εδώ βλέπετε παραστατικά τον – μοναδικό κατ’ εμέ – λόγο για να προτιμήσει ποτέ κανείς τα greeklish permalinks. Οι ελληνικοί, non-latin χαρακτήρες αποδίδονται κωδικοποιημένα. Δεν αξίζει όμως τον κόπο, αυτό είναι κάτι που σπάνια χρειάζεται να δουν ή να χρησιμοποιήσουν τα μάτια ενός κοινού χρήστη αλλά που το καταλαβαίνουν ωραιότατα οι μηχανές αναζήτησης.)

Όπως είπα την πάτησα αγνοώντας μια τόσο σημαντική παράμετρο. Το duplicate content. Τα δύο αυτά άρθρα είχαν πανομοιότυπο κείμενο. Για να είναι το τεστ αντικειμενικό. Όμως οι μηχανές αυτό το θεωρούν duplicate content και συγκρατούν μόνο αυτό που θα κρίνουν ως αυθεντικό. Το άλλο το καταχωνιάζουν. Στη συγκεκριμένη περίπτωση το άρθρο με το greeklish permalink δημοσιεύτηκε με ελάχιστα δευτερόλεπτα διαφορά πριν το άλλο. Κι έτσι τώρα είναι το μόνο που εμφανίζεται στα αποτελέσματα των μηχανών αναζήτησης.

Το συμπέρασμα

Το πείραμα και πέτυχε και απέτυχε. Καταρχήν η υπόθεση για το duplicate content αποδείχθηκε άθελά μου άλλη μια φορά. Παρολίγον να αποδειχθώ λάθος μιας και το άρθρο με το ελληνικό permalink εξαφανίστηκε από τα αποτελέσματα, αλλά η αιτία ήταν το duplicate content και όχι κάτι άλλο. Τέλος, όπως έδειξα και στην εικόνα παραπάνω, το exact match που κάνει η φυσική γλώσσα έναντι των greeklish είναι αδιαμφισβήτητο.

Δεν έχω σκεφθεί ακόμη κάποιον αποτελεσματικό τρόπο για να επαναλάβω το ίδιο πείραμα με πραγματικά πλήρως αντικειμενικά κριτήρια από κάθε άποψη. Σκοντάφτω μονίμως είτε στο ότι κάποια παράμετρος θα αλλοιωθεί είτε στο ότι θα εμφανιστεί και πάλι το πρόβλημα του duplicate content. Αν άντεξες να διαβάσεις ως εδώ σε ευχαριστώ. Αλλά, δουλειές δεν έχεις εσύ;

εκτύπωση Κατηγορίες: wordpress, wordpress greek community, διαδίκτυο, τεχνολογία | rss 2.0 | trackback | 8 σχόλια
8 Νοεμβρίου, 2014

Η επιστροφή είναι κάπως ανιαρή και με μπόλικη δόση ανυπομονησίας. Τη διαδρομή την ξέρουμε πια. Την πάμε αντίστροφα. Το 11-ωρο στο λεωφορείο είναι ζόρικο. Το λεωφορείο ξεκινάει από τη Σόφια σχεδόν γεμάτο. Ο χώρος δεν είναι αρκετός. Χρειάζομαι χώρο. Και πρίζες. Και σταθερό wifi. Σας είπα ότι το λεωφορείο διαθέτει και wifi; Ασταθές, αλλά δωρεάν, σαν και αυτό που υποσχέθηκε ο πρωθυπουργός μας Αντώνης Σαμαράς πέρυσι και όπου να ‘ναι έρχεται. Λίγη υπομονή να σωθεί η χώρα πρώτα λίγο.

Οι δύο οδηγοί του λεωφορείου μοιάζουν να λειτουργούν σα ρομπότ. Ήρθαν στη Σόφια, ξεφόρτωσαν κόσμο (από Ελλάδα μάλλον;), φόρτωσαν αμέσως και φύγαμε. Πότε κοιμούνται; Κάνα 2-ωρο/3-ωρο που ξεκλέβουν ο καθένας τους όταν ο άλλος οδηγεί; Κι έχοντας φάει μακαρόνια με κιμά και κέτσαπ; Τι στομάχι, τι κράση; Λίγο τους ζηλεύω, λίγο τους λυπάμαι. Πιο πολύ τους λυπάμαι. Πότε ζουν;

Στην Αθήνα μας περιμένουν δουλειές με “φούντες”. Τα requests έχουν συσσωρευτεί. Το RedBooth έχει χτυπήσει κόκκινο. Ή μάλλον πορτοκαλί, όπως επισημαίνει τα urgent tasks μου. Τι νόημα έχει να τα θέτω ως “επείγοντα”, όταν τα μισά από αυτά έχουν γίνει επείγοντα και στην καλύτερη περίπτωση θα μεταπέσουν απλώς σε “καθυστερημένα”! Τουλάχιστον δε θα τα ξεχάσω. Θα είναι εκεί καταγεγραμμένα και θα με περιμένουν το επόμενο πρωί που θα πάω στο γραφείο. Προσπαθώ να “κλείσω” μερικά στο λεωφορείο. Το wifi με τρελαίνει. Μια πάνω μια κάτω. Η μπαταρία μου εξαφανίζεται. Τα tasks δε μειώνονται. Το laptop δε χωράει στα πόδια μου όταν έχω και κάποιον διπλανό. Ελπίζω στη Θεσσαλονίκη να κατέβει κόσμος.

Αμήν, έτσι και έγινε. Οι μισοί κατεβαίνουν στη Θεσσαλονίκη. Είμαστε στα μισά της διαδρομής. Άλλο τόσο ακόμη μα με περισσότερο χώρο. Και με λιγότερη μπαταρία όμως. Υπάρχει κι ένα στομάχι ταλαιπωρημένο από το ακατάστατο φαγοπότι των προηγούμενων ημερών. Τη μια μέρα ξηρά τροφή και τυρόπιτες, την άλλη επικές ποικιλίες κρεάτων με όσπρια (!). Θέλει αντοχή. Σκέφτομαι πάλι τους οδηγούς του λεωφορείου.

Τα χιλιόμετρα περνούν. Κατεβαίνουμε Λάρισα, Λαμία. Τα τοπία είναι πια γνώριμα και μαζί βαρετά. Ήρθαμε από την άλλη άκρη (λέμε τώρα) των Βαλκανίων, τι να μας πει εμάς η Λαμία. Βαλκάνια, σκέφτηκα. Τι καταλαβαίνουμε λέγοντας Βαλκάνια; Νομίζουμε ότι είμαστε μέρος μιας γενικότερης περιοχής που έχει και κοινά ανθρώπινα στοιχεία. Αλλά δεν έχει. Γεωγραφικά είμαστε Βαλκάνια εντάξει. Βαλκάνια και Μεσόγειος. Και Ευρώπη (ας πούμε). Νομίζω όμως υπερισχύει η Μεσόγειος τελικά. Δεν είμαστε σαν τους Βούλγαρους, σαν τους Αλβανούς και φαντάζομαι ότι όσο προχωρήσω προς τα πάνω τόσο λιγότερα κοινά στοιχεία θα βρω.

Είμαστε μεσογειακοί. Κι αυτό δεν το λέω για να μας χαϊδέψω αλλά σαν παρατήρηση. Είμαστε μεν μέρος του αχταρμά των Βαλκανίων, αλλά ως λαός δε βλέπω τις ομοιότητες με τους υπόλοιπους λαούς των Βαλκανίων. Περισσότερες ομοιότητες έχουμε με τους Ιταλούς, τους Ισπανούς και τους Τούρκους. Πρέπει να είναι η θάλασσα, ο ήλιος ή κάποιος τέτοιος συνδυασμός. Τα υπόλοιπα Βαλκάνια είναι ένα περίεργο μίγμα εθνοτήτων, πρώην κομμουνιστικών δομών και ευρωπαϊκών επιρροών και απωθημένων. Δεν είναι όμως Ελλάδα και η Ελλάδα είναι βαλκανική χώρα μόνο γεωγραφικά.

Μετά τη Λαμία ο δρόμος είναι μικρός. Τα φώτα της Αθήνας αχνοφαίνονται σιγά-σιγά. Πλησιάζουμε σπίτι. Ήταν ένα όμορφο ταξίδι που, όσο κοινότοπο και αν ακούγεται, ήταν γεμάτο εμπειρίες. Δεν ήταν το κλασσικό τουριστικό ταξίδι που έχω συνηθίσει, με τον οδηγό στο χέρι και τη λίστα με τα αξιοθέατα/μουσεία/παραλίες να συμπληρώνεται βήμα-βήμα. Ήταν ένα ταξίδι με συγκεκριμένο σκοπό, το WordCamp 2014, που μας έβαλε στους ρυθμούς μιας γειτονικής χώρας για λίγες μέρες. Δε μετανιώνω και τις 20+ ώρες που πέρασα στο λεωφορείο. Αυτό κι αν ήταν εμπειρία. Σα να έκανα μια μίνι 5ήμερη ακόμη. Γνώρισα ανθρώπους, γέλασα, πέρασα καλά!

Αυτό είναι. Πέρασα καλά.

IMG_20140929_212106

εκτύπωση Κατηγορίες: wordpress, wordpress greek community, διαδίκτυο, ήμουν εκεί, τεχνολογία | rss 2.0 | trackback | καθόλου σχόλια