Τάκης Μπουγιούρης

To ιστορικό δημοψήφισμα της  05/07/2015 έβγαλε ΟΧΙ! Αυτό είναι μια αναμφισβήτητη αλήθεια, που ενισχύεται από το συντριπτικό ποσοστό 62% υπέρ αυτού. Οπωσδήποτε όλοι το σεβόμαστε και το δεχόμαστε. Χωρίς τούτο να σημαίνει ότι συμφωνούμε μαζί του και χωρίς -ελπίζω- να κατηγορηθούμε ότι είμαστε λιγότερο δημοκράτες από αυτούς που υποστηρίζουν την άποψη που επικράτησε. Είμαστε ένα 40%, που προειδοποιούσε -και συνεχίζει να προειδοποιεί- επίμονα.

Άλλωστε η πραγματική ουσία βρίσκεται στην καθημερινή πραγματικότητα, όπου ο καθένας μας οφείλει να βρίσκεται στις επάλξεις της οικονομίας, παράγοντας έργο, προσπαθώντας, συνεχίζοντας, επιμένοντας και με αίσθημα των αυξημένων ευθυνών του απέναντι στο κράτος και τη χώρα. Είναι ακόμη περισσότερο τώρα κρίσιμο να αναλάβουμε ο καθένας μας χωριστά τις καθημερινές του ευθύνες, να τηρούμε τη νομιμότητα, να πληρώνουμε φόρους, να κόβουμε αποδείξεις, να αποδίδουμε ΦΠΑ, να μην βγάζουμε τα χρήματά μας εκτός Ελλάδος. Πράγματα αυτονόητα, ε;

Μέσα στη σύντομη προεκλογική περίοδο που προηγήθηκε η συζήτηση δεν ήταν καθαρή. Τα μεγαλύτερα ΜΜΕ επιδόθηκαν σε μια επίμονη μάχη υπέρ του ΝΑΙ, με την οποία συμφωνούσα στα βασικά επιχειρήματα, αλλά άγγιζε τα όρια της προπαγάνδας, μιας και δεν εξέθετε επαρκώς την αντίθετη άποψη. Η κυβέρνηση, από την άλλη πλευρά, πόνταρε στην οργή του κόσμου και στην απογοήτευσή του για τα χρόνια που πέρασαν, εκτοξεύονται ανακρίβειες και δημαγωγίες, πολώνοντας με κάθε ευκαιρία και ξεκινώντας από τον ίδιο τον πρωθυπουργό Αλέξη Τσίπρα. Η προπαγάνδα ήταν ισόπαλα βρώμικη. Αλλά η κυβέρνηση έπεισε! Αυτό είναι δεδομένο.

Τι πιστεύω ότι συνέβη.

Πρόκειται για ένα λαό που εκπαιδεύτηκε για εκατονταετίες να πιστεύει ότι είναι ο “εκλεκτός” (παιδί του Πλάαατωνα 🎵 και του Αριστοτέληηη 🎶), ότι οι κακοί Τούρκοι και οι Γερμανοί ήταν οι μόνοι εγκληματίες της ιστορίας, ότι οι κακοί ξένοι μονίμως μας εκμεταλλεύονταν και μας καταπίεζαν, ενώ αυτός αντιστεκόταν ηρωικά λέγοντας τα ΟΧΙ του. Αυτό έχει πολλές δόσεις αλήθειας, αλλά το να το καταπιείς αμάσητο είναι πολύ αναχρονιστικό πια.

Ένας λαός που έμαθε συστηματικά να συναλλάσσεται πελατειακά με το κράτος -ακόμα και με την Ευρωπαϊκή Ένωση-,  λειτουργώντας με βάση το συναίσθημα και όχι τη λογική, λειτουργώντας με βραχύβια μνήμη κι επαναλαμβάνοντας τα ίδια λάθη, ξανά και ξανά, ακόμα κι όταν τα αναγνώριζε ο ίδιος τόσο εμφανώς. Πόσες φορές ψήφισε Ανδρέα Παπανδρέου κι έπειτα Γιώργο Παπανδρέου κι έπειτα Κώστα Καραμανλή!

Ένας λαός που εκπαιδεύτηκε να μην εμπιστεύεται το κράτος, την πολιτεία, τους νόμους. Έμαθε να είναι υπεράνω αυτών, να τους θεωρεί “άνωθεν” επιβεβλημένους, επαχθείς και ανεπιθύμητους. Θα παρκάρει στα πεζοδρόμια, θα καπνίζει στις ταβέρνες και θα πληρώνει φόρους επιλεκτικά και πάντοτε ατιμώρητα, άντε και με κάνα προστιμάκι, τακτοποίηση οφειλών, νομιμοποίηση αυθαίρετου ή περαίωση. Ταυτόχρονα ζητωκραύγαζε υπέρ του τάδε ή του δείνα πολιτικού αρχηγού/κόμματος, που του έταζε κάθε φορά κάτι νέο. Σωστή σχιζοφρένεια.

Είμαστε αυτός ο λαός.

Σε αυτό το λαό τέθηκε ένα ερώτημα, το οποίο βασίστηκε σε αυτά ακριβώς τα χαρακτηριστικά του: τα χαρακτηριστικά του περήφανου ραγιά, αυτού που κάποια στιγμή ξυπνάει και λέει το ΟΧΙ. Αλλά και του ραγιά που θα παραμείνει για πάντα ραγιάς, ακριβώς όπως αυτή η αριστερή κυβέρνηση ακόμη αρνείται να κυβερνήσει κι έχει περάσει από την αντιπολίτευση εσωτερικού στην ευρωπαϊκή αντιπολίτευση (για πάντα διαμαρτυρόμενη, για πάντα αντιπολίτευση). Αυτό το καταλογίζω στον Αλέξη Τσίπρα.

Σε αυτό το λαό τέθηκε ένα στρεβλό ερώτημα, με έναν εντελώς βρώμικο τρόπο. Παρόλη την ατιμία του δημοψηφίσματος αυτού, ο πρωθυπουργός -αντί να το ρωτήσει ευθέως- ισχυρίσθηκε ότι το ΟΧΙ ισοδυναμεί με αύξηση της διαπραγματευτική ισχύος της χώρας και εντατικοποίηση της προσπάθειας για μια καλύτερη συμφωνία εντός της Ευρώπης και εντός της Ευρωζώνης. Αυτό το πέτυχε πια.

Μακάρι να το πετύχει και μια συμφωνία! Το εύχομαι ολόψυχα αν και εκτιμώ ότι είναι εξαιρετικά δύσκολο, ενώ, στην καλύτερη περίπτωση που το καταφέρει, εξακολουθούμε να είμαστε μέσα σε μια ακραία εξαθλιωμένη οικονομία. Όποιος όμως εργάζεται μέσα στην πραγματική οικονομία, στην παραγωγή έργου, θέλει λύση ακόμη και την ύστατη στιγμή! Ακόμη και μετά την ύστατη στιγμή.

Λυπάμαι βαθύτατα όμως που δεν το επεδίωξε τίμια.

Η ανάγκη για πίστη σε κάτι άγνωστο, η ανάγκη για ελπίδα σε κάτι που θα έρθει, είναι πολύ ισχυρές στον άνθρωπο. Από ότι φαίνεται ο Έλληνας είναι ιδιαίτερα επιρρεπής σε αυτές. Θέλει να πιστέψει! Σαν το Μώλντερ στα X-Files: “I want to believe”, δεν έλεγε; Δεν υπάρχει τίποτα πιο δυνατό από την πίστη. Ασθενείς με ανίατο καρκίνο θεραπεύονται με τρόπους  που καταπλήσσουν τους γιατρούς. Συμπέρασμα: τους έσωσε η πίστη τους. Η επιστήμη σηκώνει τα χέρια ψηλά.

Ο χίλιες φορές πεπλανημένος μας λαός είναι για ακόμη μία φορά έτοιμος να πιστέψει σε κάτι. Είναι τόσο έτοιμος να πιστέψει ένα πρωθυπουργό, ο οποίος μέχρι πρότινος ισχυριζόταν ανερυθρίαστα ότι θα καταργήσει τα μνημόνια με ένα νόμο και θα κάνει τις αγορές να χορεύουν στα νταούλια. Είναι έτοιμος να ξεχάσει πόσες φορές τον εξαπάτησαν και να πιστέψει μέχρι διαδηλώσεως ότι του δίνεται μια ευκαιρία για αντίσταση. Είναι τόσο ανώφελο να ασχοληθείς με αυτό το λαό, τόσο απογοητευτικό.

Εκεί που αρχίζει η πίστη τελειώνει η λογική. Κάθε συζήτηση για την οικονομία, για τις δικές μας ευθύνες απέναντι στο πολιτικό σύστημα και απέναντι στην Ευρώπη καταρρέει. Τη θέση της λογικής παίρνει το συναίσθημα, η οργή, η πίστη στο ότι είμαστε λαός περιούσιος και ο κόσμος μας χρωστάει. Για άλλη μια φορά είμαστε έτοιμοι να πάρουμε μια εντελώς λάθος απόφαση, να τη ντύσουμε με ό,τι μανδύα καταλαβαίνει ο καθένας μας και να απογοητευθούμε οικτρά στη συνέχεια. Αλλά χωρίς να φταίμε εμείς. Χωρίς να φταίει κανείς. Ίσως η ιστορία.

Υποτιθέμενοι αριστεροί συμπαρατάσσονται με ακροδεξιούς και χρυσαυγίτες για να ψηφίσουν “όχι”. Αυτό είναι η εθνική συμφιλίωση; Κατεβαίνουν σε πορείες να διαδηλώσουν κατά της δυναστικής Ευρώπης. Μήπως δεν είναι αυτή η Ευρώπη στην οποία οφείλουμε σχεδόν κάθε τι δημιουργικό και παραγωγικό τα τελευταία 30 χρόνια; Μήπως κόντρα σε αυτή την Ευρώπη που προσπαθεί να μας εκσυγχρονίσει δεν πάμε τόσα χρόνια και το παραδεχόμαστε μετά λύπης;

Βρισκόμαστε κάτω από την τρομοκρατία ενός πρωθυπουργού που απειλεί με “κατάλυση της δημοκρατίας”, κατονομάζει την αντίθετη άποψη ως αναξιοπρεπή, μας παρουσιάζει ένα κίβδηλο ερώτημα και φτάνει να πει ακόμη και ψέμματα για τις εκθέσεις του ΔΝΤ στην τηλεόραση (04/07/2015). Υποκρισία δίχως κανένα όριο. Κι όμως είμαστε έτοιμοι με χαρά να υποκύψουμε σε αυτήν.

Δεν έχω άλλα επιχειρήματα για να σας πείσω πόσο σημαντική είναι και ήταν η Ευρώπη για αυτή τη χώρα. Πόσο σημαντική είναι η Δύση για αυτή τη χώρα και η παρουσία μας σε αυτήν. Πόσο δε θα θέλαμε να επιστρέψουμε στην ανατολή, όπου ίσως ταιριάζουμε καλύτερα τελικά! Τα επιχειρήματά μου γονατίζουν μπροστά στη δύναμη της πίστης, της ελπίδας και της οργής σας. Δε μπορώ να τα αντιμετωπίσω. Υποχωρώ.

Την Κυριακή θα ψηφίσω “ναι”. Όχι γιατί θεωρώ την Ευρώπη αυτή ιδανική -καθόλου- αλλά γιατί την θεωρώ προτεραιότητα και γιατί θέλω να γίνει καλύτερη με εμάς μέσα της. Όχι γιατί θεωρώ ικανές τις προηγούμενες κυβερνήσεις -αντιθέτως- τις θεωρώ εγκληματικά ανίκανες, δεν τις ψήφισα και δε θα ψηφίσω τα κόμματά τους ποτέ στο μέλλον. Ούτε γιατί είμαι προσκυνημένος. Το 40% από εσάς ψήφιζε αυτές τις κυβερνήσεις τόσα χρόνια, όχι εγώ. Αλλά όλα αυτά θέλω να μπορώ να τα κάνω εντός του ευρωπαϊκού πλαισίου!

Αυτό θα έπρεπε να είναι αδιαπραγμάτευτο και πέρα από κάθε ερμηνεία.

Δε θυμώνω με κανένα φίλο με τον οποίο διαφώνησα. Ζητώ συγνώμη για αυτό που θα πω, αλλά εκπλήσσομαι με θλίψη για την ευπιστία και την ευκολία με την οποία αφήνετε τη συναισθηματική φόρτιση να σας κυριεύσει και την πίστη να πάρει το ρόλο της λογικής. Το πιο ισχυρό επιχείρημα που άκουσα είναι “άσε να δούμε, άσε να εκφραστεί ο λαός, άσε να ακουστεί μια άλλη άποψη”. Πριν από 5 μήνες ακούστηκε η άλλη άποψη. Τώρα θα ακουστούν τα νταούλια.

Ένα δημοψήφισμα είναι μια εξαιρετική δημοκρατική στιγμή. Και θα ήταν δηλαδή μια τέτοια, αν τα ερωτήματα μπορούσαν να τεθούν διλημματικά και να απαντηθούν με ένα απλό “ναι ή όχι”. Έχουμε, στ’ αλήθεια φτάσει σε αυτό το σημείο; Να τίθενται ερωτήματα του τύπου “θέλετε ή όχι βασιλιά”; Η αποτυχία του πολιτικού συστήματός μας συμπυκνώνεται σε αυτό εδώ το δημοψήφισμα. Στο αδιέξοδο ή στην υποκρισία του αδιεξόδου. Η ανάγκη να τεθεί ένα ερώτημα τόσο απλοϊκά και τόσο διλημματικά συμπυκνώνει όλη την κρίση που διανύουμε ως χώρα.

Αυτή είναι η ντροπή μας. Το γεγονός ότι πρέπει να απαντήσουμε με ένα ναι ή με ένα όχι σε ένα ζήτημα που καθόλου δεν απαντιέται έτσι. Απόδειξη το γεγονός ότι και δυο πλευρές ισχυρίζονται ότι έχουν εξίσου ευρωπαϊκή κατεύθυνση και αντιμάχονται για το τι σημαίνει αυτό το “ναι” ή αυτό το “όχι”. Και δε μπορούν να συμφωνήσουν ούτε στο ίδιο το ερώτημα, κάτι απολύτως απαράδεκτο για ένα δημοψήφισμα. Θεωρώ ότι αυτό το ερώτημα που τέθηκε με τον τρόπο που τέθηκε ήταν πράξη ατιμίας. Αλλά δεν ήταν και η πρώτη πράξη ατιμίας που βιώσαμε τα τελευταία 40 χρόνια.

Δυστυχώς και ατυχώς όμως πρέπει να πάρουμε κάποια θέση. Πιστεύω ότι η θέση μας είναι στην Ευρώπη, και, παρ’ όλη την αηδία που αισθάνομαι για τον τρόπο με τον οποίο τα ΜΜΕ υποστηρίζουν αυτή τη θέση, θα ψηφίσω -και σου προτείνω να ψηφίσεις κι εσύ- “ΝΑΙ”. Πες το ναι γιατί η Ελλάδα θέλουμε να είναι Ευρώπη. Αλλά πραγματικά Ευρώπη. Πες το ναι όχι για να δεχτείς με σκυφτό το κεφάλι τα πάντα στο διηνεκές. Πες το ναι για να κάνεις ένα οριστικό, αποφασιστικό και -ας μη γελιόμαστε- επώδυνο βήμα. Μετά θα έρθουν τα δύσκολα. Φρόντισε να διατηρήσεις μια κάποια μνήμη.

Ο πρωθυπουργός της χώρας μόλις ανακοίνωσε δημοψήφισμα, την επόμενη Κυριακή 05/07/2015, με θέμα την αποδοχή ή όχι των μέτρων που προτείνει η Ευρωπαϊκή Ένωση και το ΔΝΤ, έπειτα από ομόφωνη απόφαση του υπουργικού συμβουλίου. Αυτή ευθεία μη αποδοχή των μέτρων είναι μάλλον η μοναδική και τελευταία τίμια πράξη της κυβέρνησης Τσίπρα. Επιτέλους, μετά από 5 μήνες ο πρωθυπουργός είπε ένα έστω ξεκάθαρο όχι, που θα ήθελε εξαρχής πιθανώς να εκφράσει. Αλλά η τιμιότητά του εξαντλείται αποκλειστικά και μόνο εκεί.

Επί 5 μήνες, αφότου προεκλογικά υποσχέθηκε λαγούς με πετραχήλια (Θεσσαλονίκη κλπ), έσυρε τη χώρα σε μια ασάφεια, η οποία πάγωσε την οικονομία, χωρίς να έρθει σε άμεση και ευθεία αντιπαράθεση με τους δανειστές αλλά τουλάχιστον έγκαιρα, ελπίζοντας ουτοπικά ότι αυτοί θα αλλάξουν μαγικά στάση (θυμηθείτε τα νταούλια!), βρίζοντας τα μέσα μαζικής ενημέρωσης επειδή τάχα κινδυνολογούν και δεν καθοδηγούν σωστά την κοινή γνώμη, ρίχνοντας όλη την ευθύνη στην άκαμπτη αδιαλλαξία των δανειστών και υποκρινόμενος μια υποτιθέμενη διαπραγμάτευση. Αν επρόκειτο να καταλήξει σε ένα τίμιο “όχι” όφειλε να το κάνει έγκαιρα.

Τώρα καλεί το λαό σε δημοψήφισμα με το ερώτημα αν δέχεται την πρόταση της Ευρωπαϊκής Ένωσης και του ΔΝΤ.

Αυτό μοιάζει να είναι μια αντισυνταγματική πρόταση. Δεν προβλέπεται από το Σύνταγμα της Ελλάδας δημοψήφισμα με ερώτημα οικονομικού (δημοσιονομικού) περιεχομένου. Βέβαια, το ερώτημα θα τεθεί ως μείζον εθνικό ζήτημα και έτσι θα περάσει (και ίσως έτσι να είναι τελικά). Θα εξακολουθεί όμως να είναι ταυτόχρονα και βαθιά οικονομικό ερώτημα. Μάλιστα, ερώτημα που ο μέσος πολίτης αδυνατεί να εκτιμήσει και μάλιστα σε χρόνο μιας εβδομάδας. Άρα υπό κλίμα διχασμού ο λαός θα ψηφίσει μάλλον συναισθηματικά, τόσο λόγω της φόρτισης όλων αυτών των μηνών αλλά και της ουσιαστικής αδυναμίας να εκτιμήσει την παγκόσμια οικονομική κατάσταση ρεαλιστικά.

Θα είναι από τα θέματα όπου οι νομικοί δε θα βγάζουν άκρη και θα αντιδικούν για δεκαετίες, το δημοψήφισμα όμως θα γίνει τελικά και θα βγάλει κι αποτέλεσμα. Το ότι η κατάσταση έχει εκτραπεί σε αυτό το σημείο δε συνιστά καθαρή πράξη δημοκρατίας, μέσω του δημοψηφίσματος. Η δημοκρατικότητα αυτού είναι μια απλή επίφαση. Η κυβέρνηση καμώνεται ότι είχε πάρει εντολή να κάνει διαπραγμάτευση. Στην πραγματικότητα η εντολή που είχε πάρει ήταν να κρατήσει τη χώρα στην Ευρώπη και μάλιστα γρήγορα. Η διαπραγμάτευση θα ήταν ένα ενδιάμεσο στάδιο. Τώρα μεταφέρει το ερώτημα και την ευθύνη στο λαό υπό το βάρος της αδυναμίας της να χειριστεί την κατάσταση εξαρχής αποτελεσματικά. Αυτή είναι μία ακόμη μεγαλύτερη ατιμία.

Θα ήλπιζα έστω να πάρει μια σαφή θέση ως προς το τι καλεί το λαό να ψηφίσει στο δημοψήφισμα.

Τα πράγματα δείχνουν ότι η θέση της κυβέρνησης θα είναι όντως το “όχι”. Άρα, αν η απάντηση στο δημοψήφισμα είναι “ναι”, τότε είναι αδύνατον να συνεχίσουμε με την ίδια κυβέρνηση. Κι αυτό γιατί αυτή η κυβέρνηση αντιτίθεται σθεναρά στην πρόταση και άρα δε θα μπορούσαμε να περιμένουμε να την εφαρμόσει αποτελεσματικά. Επομένως, η ξεκάθαρη θέση της κυβέρνησης, αν δε θέλει να διαπράξει ακόμη μια μέγιστη ατιμία, είναι να υποσχεθεί πως, αν δεν πάρει το “όχι” θα αποχωρήσει από την εξουσία με ό,τι συνέπειες έχει αυτό (συνέχιση της διερευνητικής εντολής των προηγούμενων εκλογών κι έπειτα νέες εκλογές).

Αν εξωθήσει το λαό σε “ναι” παραμένοντας ταυτόχρονα η ίδια στην εξουσία, η ατιμία θα έχει ξεπεράσει κάθε όριο.

Θα μπορούσε να ισχυριστεί κανείς ότι, αν η συμμετοχή των γυναικών στην τεχνολογία και στις επιχειρήσεις ήταν πιο έντονη, πιθανότατα η τεχνολογία και οι επιχειρήσεις να είχαν να κερδίσουν λίγο περισσότερη δημιουργικότητα ή λίγο περισσότερη οργανωτικότητα και αποτελεσματικότητα. Δε με ενδιαφέρει όμως αυτό! Όχι γιατί δεν χρειαζόμαστε δημιουργικότητα, οργανωτικότητα και αποτελεσματικότητα. Αλλά, αν μπει κανείς σε αυτή τη συζήτηση, είναι σαν να παραδέχεται ότι τα δύο φύλα έχουν εγγενείς διαφορές στις πνευματικές τους δυνατότητες και αυτές οι διαφορές θα έπρεπε να λαμβάνονται υπόψη στη συμπεριφορά μας απέναντί τους. Μπορεί και να έχουν διαφορές. Δεν ξέρω και δε με ενδιαφέρει. Τις ανισότητες πρέπει να εξαλείψουμε.

Θεωρώ απαράδεκτο οι γυναίκες, ή οποιαδήποτε άλλη πληθυσμιακή ομάδα έχει κάποιου είδους κοινό χαρακτηριστικό, να ομαδοποιείται κάτω από αυτό το χαρακτηριστικό και να υφίσταται διακρίσεις ή αποκλεισμούς εξαιτίας του. Φαινόμενα διακρίσεων υπήρχαν και υπάρχουν κι αν δεν τα βλέπεις αυτό συμβαίνει είτε γιατί τα πράγματα έχουν βελτιωθεί κάπως σε σχέση με το παρελθόν, είτε γιατί απλά δε συμβαίνουν δίπλα σου (αλλά συμβαίνουν παραδίπλα).

Κλεμμένο από το Instagram feed του Code it like a girl (https://instagram.com/codeitlikeagirl/).

Η αφορμή για αυτό εδώ το άρθρο στάθηκε το project Code it like a girl, μια προσπάθεια από νέες γυναίκες που έχουν καλή επαφή με τις τεχνολογίες της πληροφορικής και συγκεκριμένα την ανάπτυξη λογισμικού, με σκοπό να μεταδώσουν τις γνώσεις τους και σε άλλες γυναίκες, που δεν είχαν την ευκαιρία ή τη δυνατότητα να το κάνουν. Πολύ το συμπάθησα το project αυτό και θα το στηρίξω όσο μπορώ! Μπράβο και πάλι μπράβο στα κορίτσια.

Προέρχομαι από μια εντελώς ανδροκρατούμενη πανεπιστημιακή σχολή κι έχω συμμετάσχει σε καθαρά ανδροκρατούμενες επαγγελματικές δραστηριότητες μέσα σε μια πατριαρχική ελληνική κοινωνία. Όποιος έχει διαφορετική εντύπωση για το κοινωνικό πλαίσιο που περιγράφω πολύ θα ήθελα μου το υποστηρίξει με λογικά επιχειρήματα και υπαρκτά παραδείγματα. Ελπίζω βέβαια να μην ακούσω ότι πχ “ναι αλλά το παιδαγωγικό και η φιλοσοφική είναι γεμάτα γυναίκες”. Ναι, και οι κουζίνες. Το ίδιο και τα μπουρδέλα. Αυτό θα ήταν επιχείρημα υπέρ αυτού που ισχυρίζομαι και όχι εναντίον του.

Αλλά τι θέλω να πω:

1. Υποστηρίζοντας το Code it like a girl δέχθηκα την κριτική ότι υποστηρίζω ένα project εξίσου ρατσιστικό με αυτό στο οποίο εναντιώνεται, εφόσον απευθύνεται μόνο σε γυναίκες και άρα αποκλείει τους άντρες από τις δράσεις του. Αυτό πρέπει να είναι από τα πιο φαιδρά επιχειρήματα που έχω ακούσει. Είναι σαν να ισχυρίζεται κανείς ότι τα συσσίτια για τους φτωχούς συνιστούν ρατσισμό εναντίον των πλουσίων γιατί προσφέρονται αποκλειστικά και μόνο στους φτωχούς. Κάθε φορά που κάνουμε κάτι για να εξισορροπήσουμε μια αδικία δε μπορεί να κατηγορούμαστε ότι αδικούμε την απέναντι πλευρά, αυτήν που προκάλεσε εξαρχής την αδικία, την ανισορροπία! Κι αν δεν την προκάλεσε ευθέως και απλά την ανέχθηκε και τη διαιώνισε, δεν πειράζει, είναι το ίδιο κακό, ας μη γελιόμαστε.

2. Ακόμη, ακούστηκε το εξοργιστικό επιχείρημα ότι είναι επιλογή των γυναικών η απόστασή τους από την τεχνολογία. Ρατσισμός με μανδύα φιλελευθερισμού. Ας δοκιμάσουμε να το πούμε αυτό στις γυναίκες στα χωριά που υποχρεώθηκαν να παντρευτούν μόλις τελείωσαν το σχολείο ή σε εκείνες που δέχθηκαν το δίλημμα “πανεπιστήμιο ή γάμος”. Ας το πούμε αυτό στα κοριτσάκια που βομβαρδίζουμε καθημερινά είτε με το πρότυπο της μέλλουσας μαμάς/νοικοκυράς είτε με το πρότυπο του lifestyle πορνιδίου. Γνωρίζουν, άραγε, αυτές οι γυναίκες αν υπάρχει καν αυτό από το οποίο τις αποκλείουμε; Υπάρχει πιο αποτελεσματικός αποκλεισμός από αυτή την υποχρεωτική ανατροφή/προπαγάνδα;

3. Μου αντέτειναν ότι περιγράφω μεν γνωστά, υπαρκτά στερεότυπα αλλά τα οποία πλέον φθίνουν. Ακόμη, ότι αυτά είναι ανεξάρτητα από τις τυχόν διακρίσεις και τους αποκλεισμούς που υφίστανται οι γυναίκες στην τεχνολογία και τους επαγγελματικούς χώρους. Τα στερεότυπα αυτά, αν και σαφώς ασθενέστερα από ότι 50 χρόνια πριν, καθόλου δεν έχουν εκλείψει. Επιπλέον, δεν είναι ανεξάρτητα του φαινομένου. Κοινώς, τα στερεότυπα αυτά περιγράφουν μια πραγματικότητα η οποία πράγματι υποχρεώνει στις γυναίκες να μένουν πίσω στην τεχνολογία. Δεν είναι στερεότυπα-καρικατούρες. Είναι πραγματικότητα! Οι γυναίκες δεν απέχουν από την τεχνολογία από επιλογή αλλά από έμμεση επιβολή.

4. Η τεχνολογία είναι μία ανθρώπινη δραστηριότητα που, επειδή βασίζεται στο ανθρώπινο πνεύμα και πάθος, αποτελεί μια εξαιρετική διέξοδο για οποιονδήποτε άνθρωπο έχει υποστεί κάποιου είδους διακρίσεις. Ας μην πάμε καν στις γυναίκες. Ας θυμηθούμε, για παράδειγμα, το nerd του σχολείου, που είναι απομονωμένο από τον περίγυρό του αλλά ενδεχομένως διαπρέπει όταν ανοίγει τον υπολογιστή του ή κερδίζει σκακιστικά πρωταθλήματα και μαθηματικές ολυμπιάδες ή ιδρύει μια μελλοντική Microsoft ή μια Apple. Γι’ αυτό το λόγο οι άνθρωποι που ασχολούνται με την τεχνολογία οφείλουν να δρουν υπέρ της συμπερίληψης κάθε κοινωνικής ομάδας. Γιατί είναι μιας πρώτης τάξεως πανέμορφη ευκαιρία για να ασχοληθεί ένας άνθρωπος με κάτι παραγωγικό και δημιουργικό και κανείς δεν πρέπει να αποκλείεται από αυτήν.

5. Κι αν τελικά οι γυναίκες έχουν πράγματι να προσφέρουν κάτι διαφορετικό, είτε στην τεχνολογία, είτε στον επαγγελματικό χώρο, δε βλέπω κανένα λόγο γιατί εμείς που συμμετέχουμε εκεί θα θέλαμε να το στερηθούμε αυτό. Δεν έχει σημασία αν υπάρχει αυτό το κάτι διαφορετικό και τι είναι αυτό. Ας το μελετήσει η επιστήμη αν έχει πεδίο μελέτης. Αλλά εμείς δεν έχουμε δικαίωμα να το χρησιμοποιούμε σεξιστικά και άρα ρατσιστικά.

Τελικά, νομίζω ότι είναι υποκριτικό και υπερβολικά απλουστευτικό να θεωρούμε πως είμαστε μια ώριμη κοινωνία, που δεν έχει πλέον ανάγκη από εξισορροπητικές δράσεις ενάντια στις διακρίσεις. Αντιθέτως, η ίδια τεχνολογία βρίσκεται σε ένα τόσο υψηλό επίπεδο, όπου όλα τα εργαλεία για κάτι τέτοιο είναι ανοιχτά, προσβάσιμα και διαθέσιμα. Επομένως, οφείλουμε να στηρίζουμε αυτού του είδους τις προσπάθειες. Φυσικά όχι αποκλειστικά και μόνο αυτές. Ναι, υπάρχουν και άνθρωποι που πεινάνε. Αλλά όταν τις βλέπουμε μπροστά μας, ε, ας μην κλείνουμε τα μάτια.

Πού υπογράφω και πώς μπορώ να βοηθήσω;

Η πολιτική συντέλεια που ξεκίνησε το 2009 πλησιάζει προς μια ολοκλήρωση. Τότε, και ιδιαίτερα μετά τις απανωτές εκλογές του 2012, είχε σωστά διατυπωθεί η παρατήρηση ότι το πολιτικό σκηνικό στην Ελλάδα θα άλλαζε δραματικά. Οι άνθρωποι δεν άλλαξαν πολύ. Ούτε αυτοί ούτε το επίπεδο παιδείας τους. Σίγουρα όμως δεν ζούμε σε μια χώρα με 36% αριστερούς ριζοσπάστες, όπως δε ζούμε και σε μια χώρα με 6% φασίστες νεοναζί. Αλλά ζούμε σε μια χώρα όπου επικρατεί τρομερή σύγχυση.

Αυτή η σύγχυση έχει συνδυαστεί σε μεγάλο βαθμό με απογοήτευση και με πάρα πολλή οργή. Επιπλέον όμως, δειλά μα φανερά  με ένα έγκυρο αίτημα για “κάτι σαν αλλαγή”. Μιλώ για τις λίγες φωνές, που  όμως δε βρίσκονται πια στο περιθώριο, και παραδέχονται ότι η χώρα τα προηγούμενα χρόνια λειτουργούσε με απίστευτη σπατάλη, το δημόσιο ήταν τεράστιο, η διαφθορά μεγάλη, η οικονομία μη παραγωγική και ανταγωνιστική. Κάτι έπρεπε να αλλάξει. Κάτι άλλαξε.

Μη με παρεξηγήσετε. Είμαι εντελώς αντίθετος στον τρόπο με τον οποίο εκτυλίχθηκαν αυτά τα 5 χρόνια (και μη σας πω για τα προηγούμενα). Πιστεύω ότι στο μνημόνιο οδηγηθήκαμε μόνοι μας, από αδέξιες πολιτικές κινήσεις, ότι τις περισσότερες από τις μεταρρυθμίσεις που μας επέβαλλε το μνημόνιο θα έπρεπε να τις έχουμε εφαρμόσει μόνοι μας εδώ και χρόνια με τρόπο ήπιο αλλά επιτακτικό, ότι δεν εφαρμόσαμε καν όσα θα μπορούσαμε, ότι ο Σαμαράς είναι ένας εγωίσταρος πολιτικός, θύμα της ματαιοδοξίας του, ότι ο ΣΥΡΙΖΑ δημαγώγησε και υποσχέθηκε αλόγιστες παροχές για να κερδίσει αυτές τις εκλογές. Δε θα ψήφιζα αυτό το ΣΥΡΙΖΑ όσο γνήσια αριστερός κι αν ισχυριζόταν ότι ήταν. Δε θα ψήφιζα αυτή τη ΝΔ, όσο κι αν φοβέριζε ότι οι αντίπαλοί της θα μας καταστρέψουν. Δε θα ψήφιζα ποτέ εκείνο το βαθύ ΠΑΣΟΚ ή κάτι που προέκυψε από αυτό. Δε θα μπορούσα να πιστέψω κανέναν εκπρόσωπο κόμματος, τον οποίο θεωρώ τμήμα του παλιού εκείνου πολιτικού σκηνικού. Αλλά πιστεύω στην ύπαρξη ρεαλιστικών λύσεων, στη μέση οδό.

Τώρα είμαστε πια μπροστά σε μια νέα κατάσταση. Κυβέρνηση θα δημιουργήσει ένα κόμμα με ξεκάθαρα αριστερούς ισχυρισμούς. Το αν θα μείνει πιστό στις υποσχέσεις του είναι μια άλλη συζήτηση. Πιστεύω, δε, ότι υπάρχει ο τρόπος να υπαναχωρήσει στις υπερβολές του με χίλιους δυο τρόπους, έτσι ώστε και να κάνει τις απαραίτητες αλλαγές στην κατεύθυνση του να γίνουμε μια περισσότερο ευρωπαϊκή χώρα αλλά και χωρίς να απογοητεύσει εντελώς τους τωρινούς ψηφοφόρους του. Πιστεύω ότι θεωρητικά αυτό θα μπορούσε να το κάνει και η ΝΔ αλλά δεν το προσπάθησε καν.

Αυτό που συνέβη σήμερα, είναι η επιβεβαίωση του αιτήματος για μια αλλαγή. Αυτό έγινε με πολύ αβέβαιο και ασταθή τρόπο, κυρίως βασισμένο σε συναισθηματικά κριτήρια. Αλλά έγινε. Ένα παραδοσιακά αριστερό κόμμα (το ΠΑΣΟΚ του ’81 ήταν κεντρώο κόμμα) για πρώτη φορά φτάνει στην εξουσία. Είναι μια μοναδική ιστορική ευκαιρία να δοκιμαστεί στην εξουσία.  Όλο αυτό έγινε με τελείως στρεβλό τρόπο και μέχρι τώρα δε θα το στήριζα σε καμία περίπτωση. Όμως τώρα είμαστε εδώ. Και πρέπει να έχουμε κάποιες προσδοκίες.

Αλλά το σημαντικό είναι να έχουμε ξεκάθαρες προσδοκίες. Δηλαδή στόχους. Όχι για να ελπίζουμε μάταια ή για κάνουμε ανούσια ευχολόγια. Αλλά για να γνωρίζουμε τι επιζητούμε και να μπορούμε έπειτα να αξιολογούμε ψύχραιμα. Σε αυτή τη λογική πρέπει να συμφωνήσουμε ότι θέλουμε ένα ευρωπαϊκό, λειτουργικό κράτος, που να μην είναι εμπόδιο στην καθημερινότητα του πολίτη, και να εξασφαλίζει σε ένα αποδεκτό βαθμό τη δίκαιη κατανομή και αξιόπιστη είσπραξη της φορολογίας. Αυτό είναι το ελάχιστο που οφείλουμε να απαιτήσουμε πέρα από κάθε ιδεολογία ή κόμμα. Ένα σύγχρονο κράτος είναι απλά ό,τι λιγότερο θα έπρεπε να απαιτούμε.

Οι εκλογές του 2015 είναι οι πιο ασυνήθιστες εκλογές που έχουμε ζήσει τα τελευταία χρόνια. Το κόμμα που κυβέρνησε τα περισσότερα από τα 30 χρόνια που πέρασαν μπαίνει οριακά στη βουλή. Το κόμμα που μέχρι τώρα προπορευόταν δείχνει να ηττάται από ένα άλλο κόμμα, το οποίο ξεκίνησε ως “συνασπισμός” και, παρόλο το όνομά, του λάμβανε ποσοστά της τάξεως του 4%. Στην τρίτη θέση συναγωνίζονται ένα νεοναζιστικό κόμμα κι ένα άλλο, με ηγέτη γνωστό δημοσιογράφο δίχως κανένα πολιτικό δείγμα γραφής. Ο αχταρμάς αυτός είναι τεραστίων διαστάσεων.

Έτσι κάνουμε για άλλη μια φορά το μεγάλο λάθος. Κρίνουμε τις εκλογές με πολιτικά κριτήρια. Πίστευα πάντοτε ότι αυτό είναι τεράστιο λάθος, όχι γιατί η πολιτική είναι άνευ ουσίας, αλλά γιατί στις εκλογές καλούμαστε να επιλέξουμε αυτόν που θα επιβαρυνθεί με τη “διαχείριση” του κράτους και όχι αυτόν στον οποίον θα παραδοθεί η εξουσία. Χρειαζόμαστε καλούς διαχειριστές, όχι πολιτικούς. Αλλά φυσικά αυτή είναι μα απλοϊκή σκέψη. Εξουσία, χρήμα, διαφθορά και ανικανότητα συμμετέχουν όλα στην ίδια εξίσωση.

Όμως τα κριτήρια του εκλογικού σώματος δε θα έπρεπε να είναι “πολιτικά”. Με βάση αυτά τα κριτήρια ο δημόσιος διάλογος έχει συρρικνωθεί στο ποιο κόμμα θα συνεργαστεί με ποιο άλλο μετά τις εκλογές, αφού κανένα δε θα είναι αυτοδύναμο. Στο πώς καταφέραμε να έχουμε σοβαρές πιθανότητες η Χρυσή Αυγή να πάρει διερευνητική εντολή ή τι θα κάνουμε για να το αποφύγουμε αυτό. Τα μικρότερα κόμματα να διαγκωνίζονται ποιο είναι το καταλληλότερο για την τρίτη θέση και τα μεγάλα να αγωνίζονται να πείσουν πόσο ο αντίπαλός τους θα καταστρέψει τη χώρα περισσότερο από τα ίδια. Αυτό δεν είναι διάλογος. Είναι σύγχυση και τρομοκρατία.

Λείπει η στοιχειώδης κοινή λογική που λέει ότι πρέπει να ψηφίσουμε με κριτήρια απλά. Ναι, μπορεί να παραπλανηθούμε ή να κάνουμε λάθος. Δεν υπάρχει ασφαλής τρόπος για να το αποφύγουμε αυτό. Αυτό είναι υγιές κομμάτι της δημοκρατίας. Αλλά τα κριτήρια πρέπει να είναι απλά. Είσαι χριστιανός, ορθόδοξος, οικογενειάρχης και περήφανος γι’ αυτό; Ψήφισε Αντώνη Σαμαρά στα ίσια, κι η Παναγιά μαζί σου, και σταμάτα να αναρωτιέσαι αν θα υπάρξει νέο μνημόνιο. Είσαι απογοητευμένος, άνεργος, απολυμένος και εξοργισμένος; Ψήφισε Τσίπρα στην ελπίδα για αλλαγή. Είσαι φιλελεύθερος, προοδευτικός άνθρωπος; Διάλεξε ένα κόμμα που να διαθέτει μερικά έστω αξιόλογα πρόσωπα και ψήφισέ το. Μόνο σταμάτα να ταλαντεύεσαι και να αναρωτιέσαι τι θα γίνει αν… αν μείνουμε στην Ευρώπη, αν μείνουμε στο ευρώ, αν θα πάμε στη δραχμή, αν μας καταστρέψει ο ένας ή ο άλλος, αν-αν-αν…

Αναρωτήσου τι πιστεύεις για την Ευρώπη και φίλτραρε τους μισούς υποψηφίους. Σκέψου τι πιστεύεις για τους μετανάστες, για τους γάμους των ομοφυλοφίλων, για το διαχωρισμό κράτους εκκλησίας και φίλτραρε τους μισούς από τους μισούς που απέμειναν. Για ποιους είσαι σίγουρος ότι έχουν αποδείξει την αξία ή την αναξιότητά τους; Αν τους αφαιρέσεις θα σου μείνει το ένα όγδοο. Σου φαίνεται αστεία η εις άτοπον απαγωγή; Μα η πολιτική δεν είναι μαθηματικά. Όλα είναι ρευστά και το μόνο σίγουρο είναι ότι καλείσαι να πάρεις μια θέση. Προσπάθησε να είναι όσο πιο καλή γίνεται. Πήγαινε. Ψήφισε κάτι. Όσο πιο ειλικρινά μπορείς.

(no photoshop, just youtube)

Θα έχεις δει τις τελευταίες πολιτικές διαφημίσεις της ΝΔ και των Ανεξ. Ελλ. Όχι ότι οι άλλοι έχουν κανένα επίπεδο. Τι να πρωτο-θυμηθεί κανείς, τον πεντοζάλη και το παιδομάζωμα, του Τσίπρα; Ή τον Άκη Πάνου του ΚΚΕ! Αλλά ετούτες εδώ έπιασαν ένα νέο είδος πάτου. Καλογυρισμένες και με κρυστάλλινη εικόνα δείχνουν τους αρχηγούς των συγκεκριμένων κομμάτων να πλησιάζουν παιδιά και να χρησιμοποιούν το διάλογο με αυτά για να περάσουν τα κομματικά τους μηνύματα. Ότι θα σώσουν τη χώρα, που οι αντίπαλοί τους θέλουν να την καταστρέψουν, κοκ.

Θα προσπεράσω το πόσο -πικρό- γέλιο προκαλούν οι διαφημίσεις αυτές σε κάθε σκεπτόμενο άνθρωπο αλλά και το άφθονο, ξεκαρδιστικό τρολάρισμα, που μέσα σε ελάχιστο χρόνο προκάλεσαν στα social media. Γιατί εκεί ακριβώς είναι το σημείο κλειδί. “Τι βλακείες, μα τόσο ανόητοι είναι αυτοί που τις έφτιαξαν;” Όχι! Δεν είναι ανόητοι. Δεν έκαναν κανένα λάθος υπολογισμό.Έκαναν αυτό ακριβώς που είχαν σχεδιάσει. Ο λόγος είναι ότι δεν απευθύνονται σε κανέναν σκεπτόμενο άνθρωπο.

Απευθύνονται στον αμόρφωτο, στον ακαλλιέργητο, στον τυφλωμένο από αγανάκτηση, στον οργισμένο, στο φτωχοδιάβολο, δυστυχή, τρομοκρατημένο πολίτη. Όχι στον ψύχραιμο, όχι στον σκεπτόμενο. Δεν έχουν ελπίδα απέναντι σε αυτόν. Αν κάποια από αυτές σου λέει κάτι τότε, φίλε μου, λυπάμαι πολύ. Δε μιλούν στο λογικό σου αλλά στα κατώτερά σου ένστικτα. Μιλούν στο θυμό σου και εκμεταλλεύονται το θυμό σου. Και, το χειρότερο, σε υποτιμούν.

Σου μιλούν σα να είσαι βλάκας ή ανίκανος να διακρίνεις πλέον οτιδήποτε μέσα στην απελπισία σου. Σε θεωρούν βλάκα. Σε προτιμούν βλάκα. Αυτό πρέπει να σε προσβάλει και να σε θυμώνει, εκτός και αν πράγματι είσαι ο βλάκας που θέλουν. Δυστυχώς για μας τους υπόλοιπους, η λύση δεν είναι να αρχίσεις να ψηφίζει ό,τι να ‘ναι ή να πάρεις όπλα και να αρχίσει να πυροβολείς ανθρώπους δεξιά κι αριστερά. Αλλά να σταματήσεις να είσαι βλάκας. Κι αυτό είναι πολύ δύσκολο.

ΥΓ: Στο επόμενο τεύχος θα σου πω τι θα ψηφίσουμε στις εκλογές που έρχονται.

Δε συνηθίζω να κάνω αναδρομές στον εκάστοτε χρόνο που πέρασε, έπειτα από την κάθε πρωτοχρονιά. Αλλά η συγκεκριμένη χρονιά ήταν πολύ -δεν ξέρω πώς να την πω σωστότερα- πυκνή! Έγιναν πολλά. Πράγματα που χρειάστηκαν διαχείριση, τόσο σε πρακτικό όσο και σε ψυχολογικό επίπεδο. Διάφορα άλλαξαν, είτε επειδή το θέλησα, είτε παρόλο που δεν το θέλησα αλλά δε μπορούσα και να το αποτρέψω. Κι αυτά τα ίδια τα Χριστούγεννα ήταν επίσης πυκνά. Μέσα σε 10 ημέρες διακοπών (ευφημισμός που σπρώχνει τα όρια της λέξης) έγιναν διάφορα χαρούμενα, διάφορα στενάχωρα και περίεργα, που επανέλαβαν σε συντομία όλη τη χρονιά.

Δε θα κάτσω να σας τα πω όλα ένα προς ένα αλλά θα προσπαθήσω να μείνω στο ζουμί, στο συμπέρασμα. Θα σας αποκαλύψω ένα μέρος από το νόημα της ζωής. (Το υπόλοιπο δεν το κρατάω κρυφό, απλά δεν το έχω ανακαλύψει. Ακόμα.) Για τους περισσότερους από εσάς, που σκέφτεστε κάπως πιο απλά από εμένα, ίσως αυτό το νόημα φανεί απλοϊκό. Αλλά μη βιαστείτε να κρίνετε. Είναι κι αυτό μέρος του ίδιου του νοήματος. Δηλαδή είτε ισχύει αυτό, είτε εσείς σκέφτεστε, όπως προείπα, πιο απλά από εμένα. Εν πάση περιπτώσει…

Το νόημα της ζωής, φίλοι μου, ή έστω το μέρος αυτού που ανακάλυψα, είναι [τα-τάααν] ότι δεν υπάρχει κανένα νόημα. Πέσατε από τα σύννεφα; Εμένα μου πήρε 35 χρόνια να το καταλάβω αν και την ψυλλιαζόμουν τη δουλειά. (Θα έπρεπε να με είχατε ενημερώσει νωρίτερα, εφόσον το γνωρίζατε.) Δεν υπάρχει νόημα, δεν υπάρχει κόλαση, δεν υπάρχει παράδεισος, δεν υπάρχει θεός, δεν υπάρχει μαγεία, δεν υπάρχουν φαντάσματα. Όλα είναι εδώ, όλα είναι πραγματικά, όλα είναι ό,τι βλέπεις, ό,τι ακούς και ό,τι καταλαβαίνεις. Ειδικά εξαιτίας αυτού του τελευταίου, το νόημα δεν είναι ολόιδιο για τον καθένα μας.

Αλλά το μοτίβο είναι ένα και το ίδιο: δεν υπάρχει κανένα συγκεκριμένο νόημα!

Σας μπέρδεψα και θα νομίσετε ότι λέω ασυναρτησίες. Παρακολουθήστε με για λίγο και θα ωφεληθείτε. Είναι οξύμωρο αλλά λέω ότι υπάρχει νόημα στη ζωή! Όμως το νόημα δεν είναι κάποιο μυστικό, κρυμμένο νόημα που περιμένει να το ανακαλύψουμε σαν το δισκοπότηρο, έτσι ώστε μετά να ζήσουμε ευδαίμονες και γνωρίζοντες για πάντα στους αιώνες (αμήν). Και αυτό για μένα ισούται με “κανένα νόημα”. Και αυτό είναι το νόημα. Ο νοών νοείτω. (Τώρα στο τέλος έκανα πλάκα, να με συμπαθάτε.)

Το νόημα της ζωής δε μπορεί να είναι άλλο παρά ένα ταξίδι. Μια αναζήτηση για το νόημα. Δεν το λέω καθόλου με ρομαντική ή ποιητική διάθεση αυτό. Είναι ένα ταξίδι υποχρεωτικό και καμιά φορά ολίγο βάρβαρο. Είναι μια αναζήτηση καταδικασμένη σε αποτυχία, με γνωστό, αμετάκλητο τέλος: το θάνατο. Μόνη ελπίδα μας η αναγνώριση αυτής της πραγματικότητας. Και, ναι, αυτή είναι εφικτή. Μισό λεπτό, δεν ισχυρίζομαι ντε και καλά ότι θα τα καταφέρω και θα ζω χαρούμενα κι ευτυχισμένα χωρίς να φοβάμαι το θάνατο από εδώ και μπρος. Είπαμε, είναι μια διαδρομή το νόημα. Ίσως αυτό είναι το δικό μου νόημα. Το δικό σας ίσως είναι κάτι άλλο. Όμως μην ξεχνάτε, το μοτίβο είναι το ίδιο: το ταξίδι, η αναζήτηση, χωρίς σκοπό, με τέλος.

Ξέρω ότι η πληροφορική μου έχει τζαζέψει λιγάκι το μυαλό αλλά αυτή η αναδρομικότητα (το ινσέψιο, κατά την ποπ κουλτούρα) είναι πανέμορφη. Νόημα είναι να μην υπάρχει νόημα και να αναζητείς το νόημα. Νόημα είναι το ταξίδι ως το τέλος, γνωρίζοντας το τέλος και παρά το τέλος. Κι αν ανακάλυψα το νόημα δεν είναι ότι το κατέχω αλλά ότι το αναζητώ. Και φτου κι απ’ την αρχή.

Πρόσφατα, είχα μια συζήτηση με ένα φίλο που είναι αποφασισμένος να κατακτήσει την ψυχική ηρεμία. Τη νιρβάνα. Ή κάτι τέτοιο. Δεν έχει σημασία, δεν ειρωνεύομαι και δεν το κοροϊδεύω. Η αντίρρησή μου είναι ότι η νιρβάνα του δεν είναι εφικτή και το κυνήγι της είναι ένα επιπλέον άγχος, μια νεύρωση. Κι αν δεν την κατακτήσει, τι πειράζει; Θα πεθάνει λιγότερο ή περισσότερο από τους υπόλοιπους; Δεν είναι κακό αυτό. Αντιθέτως, αν αναζητώντας την γίνει λίγο καλύτερος άνθρωπος αυτό ακριβώς είναι (καλά μαντέψατε) το νόημα.

Όλη αυτή η σκέψη δεν απλοποιεί τα πράγματα. Μακάρι να το έκανε. Τα τακτοποιεί όμως λίγο, τα κατατάσσει. Ο κόσμος μας είναι αυτό που βλέπουμε και αυτό που αντιλαμβανόμαστε και αυτό μονίμως επεκτείνεται χωρίς να είναι πάντα εντελώς αντικειμενικό. Η ζωή κάνει κύκλους και τελειώνει. Το νόημα της ζωής είναι να τη ζήσεις ελεύθερος από καταπιέσεις. Είναι αυτό απλό; Καθόλου. Αλλά είναι μια θεμελιώδης διαπίστωση και την έχουμε ανάγκη.

Ελευθερία είναι να γνωρίζεις τα όρια και να πράττεις μέσα σε αυτά. Ελεύθερος πολιορκημένος μέσα σε ένα κλοιό από θάνατο, που μονίμως πλησιάζει. Άγνωστο το πότε αλλά βέβαιο ως επικείμενο γεγονός. Ελευθερία είναι να απαλλαγείς από αυτό το άγχος και να το δεχτείς. Τα όρια δεν είναι γνωστά εξαρχής και ούτε οριστικά. Είναι μαθηματικές ασύμπτωτες. Πάντα τις πλησιάζεις αλλά ποτέ δεν τις αγγίζεις.

Εντάξει, μιλάμε για ζόρικα νοήματα, φίλε.

Ορίστε, λοιπόν, να ‘το, πάρ’ το, χωρίς καμία χρέωση, χωρίς καν μια διαφήμιση ή κάποιο άλλο προσωπικό όφελος, σας αποκάλυψα το (μισό) νόημα της ζωής. Θα πρέπει να μου είστε αιώνια ευγνώμονες. Τώρα έρχονται εκλογές. (Πάλι.) Θα κληθείτε να ψηφίσετε κάτι. Να ψηφίσετε κάτι. Να μην απέχετε. Και να μην ξεχνάτε: μία είναι η ουσία, δεν υπάρχει αθανασία, άιντε να αρρωστήσει ο άγιος Πέτρος, να τη βγάλουμε και φέτος.

Καλή χρονιά, φέτος είμαι αποφασισμένος. (Μάλλον.)

ΥΓ: Μείνετε μακριά από το πατέ σολωμού.

Δε μπορώ να το κρύψω, αγαπάω Firefox και θα αγαπάω Firefox.

Γιατί έδειξε το δρόμο και:

Firefox is the only non-profit, non-corporate, non-compromised browser out there, and we want Web users everywhere know they have an independent choice.