Έχω συμμετάσχει πολλές φορές σε συζητήσεις που αφορούν το software, το open source, τα πνευματικά δικαιώματα στο διαδίκτυο, το πειρατικό λογισμικό κλπ. Η αλήθεια σε αυτές τις συζητήσεις είναι ότι σε όλους μας αρέσουν τα δωρεάν αγαθά και θα θέλαμε να έχουμε πρόσβαση σε αυτά. Βέβαια, συχνά χρειάζεται να θυμίσω ότι άλλο "δωρεάν" και άλλο "ανοικτό". Το "δωρεάν" είναι είτε κάτι σαν χατήρι ή ευγενική χορηγία είτε, καμιά φορά, κάτι σα δόλωμα για την προώθηση κάποιου άλλου αγαθού που δεν προσφέρεται δωρεάν. Το "ανοικτό" είναι σχεδόν μια κοινωνική προσφορά.
Στο χώρο του διαδικτύου και, αναπόφευκτα, ως τακτικοί χρήστες λογισμικού είμαστε κάπως καλομαθημένοι με τόσο δωρεάν ή/και ανοικτό λογισμικό που κυκλοφορεί παραπάνω από 10 χρόνια τώρα (αν και το Free Software Foundation κηρύττει το ανοικτό λογισμικό εδώ και 25 χρόνια, εμείς το συνηθίσαμε με την εκτεταμένη χρήση του διαδικτύου). Σε κανένα άλλο χώρο της ανθρώπινης δραστηριότητας δε συμβαίνει κάτι παρόμοιο σε τέτοια κλίμακα. Πρόκειται για μια φοβερή πρωτοτυπία που πολύ λίγο έχουμε καθήσει να συλλογιστούμε. Ποιος θα περίμενε από μια ομάδα ανθρώπων να χαρίζει, για παράδειγμα, τα στερεοφωνικά που κατασκευάζει (free) ή από μια εταιρεία κλιματιστικών να ανακοινώνει τα τεχνολογικά μυστικά της στο κοινό, πόσω μάλλον και να τα δίνει δωρεάν χρεώνοντας μόνο το service τους (open);
Μια σημαντική διαφορά που διαχωρίζει το λογισμικό ως αγαθό έναντι των υπολοίπων είναι το γεγονός ότι η διάδοσή του δεν κοστίζει πρακτικά τίποτε. Ένα σύνηθες αγαθό δε μπορεί να κοπιαριστεί ανέξοδα. Το λογισμικό κοπιάρεται με ελάχιστο ή μηδαμινό κόστος (σε USB μνήμες, σε σκληρούς δίσκους, σε CDs και DVDs, ως download). Μάλιστα η κόπια που παράγεται είναι πιστότατο αντίγραφο του πρωτοτύπου. Σε αντίθεση – ένα παραπλήσιο αντί-παράδειγμα – με τη φωτοτύπηση ενός βιβλίου, όπου η κόπια χάνει πολύ από την αίγλη της αληθινής έκδοσης. Παράλληλα με την ταχεία εξέλιξη του διαδικτύου, τη δεκαετία που πέρασε, η διάδοση του λογισμικού υπήρξε επίσης μεγάλη και παγκόσμια, είτε αυτό ήταν νόμιμα αποκτημένο είτε παράνομα. Το ίδιο συμβαίνει πρακτικά και με τα πολυμέσα γενικότερα ως προϊόντα, τη μουσική, την εικόνα και το βίντεο, τα οποία κοπιάρονται με τον ίδιο ακριβώς τρόπο και οι παραγωγοί τους αντιμετωπίζουν παρόμοια προβλήματα και διλήμματα με τους συγγραφείς λογισμικού.
Κανείς δε μπορεί να αρνηθεί ότι η εργασία πρέπει να πληρώνεται. Ούτε και εγώ. Όποιος παράγει ένα προϊόν ή εκτελεί μια υπηρεσία έχει το δικαίωμα να απαιτεί να αμοιφθεί ανάλογα. Το κίνημα (ας το πω έτσι μιας και έχει μια ακτιβιστική διάθεση) των παραγωγών του ανοικτού λογισμικού ισχυρίζεται ότι το λογισμικό πρέπει να είναι ανοικτά διαθέσιμο και προσβάσιμο σε όλους τους ανθρώπους. Είναι μια προσπάθεια, αν μη τι άλλο, ευγενής που, από όσο γνωρίζω, δεν έχει κατηγορηθεί ποτέ από θεωρίες συνομωσίας ότι λειτουργεί στην κατεύθυνση κάποιων συμφερόντων. Επιπλέον, όλοι μας, είτε χρησιμοποιούμε/παράγουμε ελεύθερο λογισμικό, είτε όχι, απολαμβάνουμε τα θετικά του αποτελέσματα. Να, εγώ γράφω αυτό το blog σε ανοικτό λογισμικό (WordPress, MySQl) κι εσύ πιθανότατα σε τέτοιο το διαβάζεις (Firefox).
Αν ήταν στο χέρι μου, θα προσέθετα στου ευγενείς στόχους του Free Software Foundation κα την ίδια επιθυμία για πρόσβαση στην πληροφορία. Δηλαδή θα ήθελα να δω μια κοινωνία όπου τα εργαλεία διαχείρισης της πληροφορίας (το λογισμικό) και ο φορέας διακίνησής της (σήμερα είναι το internet) είναι αγαθά κοινά, αγαθά δημόσια. Όπως είναι η παιδεία, η υγεία, το νερό, οι δρόμοι κλπ. Μια κοινωνία, δηλαδή, που έχει προνοήσει όλοι οι πολίτες της να έχουν πρόσβαση στο στοιχειώδες για τις σημερινές βασικές ανάγκες επικοινωνίας λογισμικό αλλά και ανοικτή πρόσβαση στο διαδίκτυο.
Η ανοικτή πρόσβαση στο διαδίκτυο θα μπορούσε πραγματικά να επιτευχθεί με διάφορους τρόπους και μάλιστα χωρίς να βλάπτει τους παρόχους. Θα μπορούσαν να υπάρχουν ανοικτά wireless δίκτυα παντού, ή έστω σε κάθε δήμο ή ΚΕΠ, στα σχολεία κλπ, με χαμηλής ή μέσης ταχύτητας internet (ποιος ξεχνάει ότι οι ίδιοι οι πολίτες μεταξύ τους είναι ικανοί να το κάνουν αυτό από μόνοι τους – βλ. AWMN). Ακόμη, θα μπορούσε κάθε πολυκατοικία να έχει μια κοινή γραμμή internet και να πληρώνει ένα συνολικό ποσό (απορώ γιατί δεν το κάνουν ήδη). Και φανταστείτε το internet της πολυκατοικίας να παρέχεται από το δήμο της και να πληρώνει ένα χαμηλό ποσό μαζί με τα δημοτικά τέλη. Οι πάροχοι έτσι κι αλλιώς σήμερα το internet το διαθέτουν με μικρό κόστος. Θα μπορούσαν εύκολα να συνεχίσουν να το διαθέτουν σε υψηλότερες ταχύτητες ως επιπλέον υπηρεσία.
Δε μπορεί να είναι όμως όλο το λογισμικό δωρεάν. Αν κάποιοι επιθυμούν και έχουν την οικονομική δυνατότητα να το παράγουν και να το διαθέτουν ανοικτά τότε η πράξη τους θα είναι οπωσδήποτε κοινωφελής. Αλλά δεν είναι δυνατόν αυτό να είναι γενική απαίτηση. Βασικές όμως ανάγκες σε λογισμικό θα μπορούσαν να καλύπτονται εύκολα "δημοσία δαπάνη". Θυμηθείτε το εγχείρημα "one-laptop-per-child". Ή οραματιστείτε μια χώρα που επενδύει (όχι πολλά) στην ανάπτυξη ενός ανοικτού λειτουργικού συστήματος κι έπειτα το έχει διαθέσιμο για κάθε δημόσια υπηρεσία της αλλά και για κάθε πολίτη της. Υπολογίστε τι κόστος σε λογισμικό αυτή η χώρα θα γλίτωνε, πόσο θα γινόταν ανεξάρτητη ηλεκτρονικά από μεγάλες εταιρείες και τι υπηρεσία θα παρείχε στους πολίτες της.
Όλες αυτές οι σκέψεις, ίσως ακούγονται μακρινές ή ρομαντικές. Περισσότερο, όμως, έχουν να αντιμετωπίσουν την ανθρώπινη συνήθεια και τους κατεστημένους τρόπους σκέψεις, παρά πρακτικά και τεχνικά προβλήματα. Είναι ζήτημα απόφασης σε τι κοινωνία θέλουμε να ζούμε και πόσο είμαστε προετοιμασμένοι να το απαιτήσουμε.
εκτύπωση Κατηγορίες: απόψεις, διαδίκτυο, πολιτικά | rss 2.0 | trackback