Η εποχή Τραμπ, με την Ευρώπη να βρίσκεται σε δύσκολη θέση, φιλτραρισμένη μέσα από ένα ισχυρό φίλτρο τοπικών ιδιαιτεροτήτων, όπως η τραγωδία των Τεμπών στην Ελλάδα, πολώνει το δημόσιο διάλογο σε βαθμό ακραίο και τοξικό. Ο χώρος για διάλογο και επικάλυψη απόψεων, που θα μπορούσε να οδηγήσει σε μια κάποια συναίνεση, συρρικνώνεται επικίνδυνα. Ο μέσος χώρος εξαφανίζεται.
Ταυτόχρονα έχουμε ένα τεράστιο αντισυστημικό κύμα να αναπτύσσεται στην Ελλάδα από την αρχή της οικονομικής κρίσης, 15 χρόνια πλέον. Το σάπιο πολιτικό σύστημα, όλοι τα παίρνουν, δεν υπάρχει δικαιοσύνη, η χούντα δεν τελείωσε, από τύχη ζούμε κλπ. Εύκολες και συνθηματικού τύπου κρίσεις, που ισοπεδώνουν το δημόσιο διάλογο αλλά και έχουν μεγάλη συναισθηματική δύναμη που ασκείται επιδραστικά σε περιόδους κρίσεις.
Αυτό δε σημαίνει ότι δεν υπάρχουν καίρια αιτήματα που προκύπτουν από την εποχή. Στο παγκόσμιο επίπεδο το αίτημα για μια ισχυρή και ενωμένη Ευρώπη, που θα στηρίξει την Ουκρανία και θα ορθώσει ανάστημα απέναντι, όχι μόνο σε Ρωσία και Κίνα αλλά και στις ΗΠΑ του Τραμπ, είναι πιστέυω οπωσδήποτε επίκαιρο. Σε τοπικό επίπεδο το αίτημα για μια κρατική αναδιάρθωση στην κατεύθυνση ενός λειτουργικού, ευρωπαϊκού τύπου κράτους, αν και πάντα επίκαιρο, πάγωσε κάπως με την κρίση, αλλά επανήλθε πάρα πολύ καυτό.
Αλλά ακόμα και σε αυτή την περίοδο, που μοιάζει μεταβατική, που έχει στοιχεία πραγματικά ευρείας και παγκόσμιας κρίσης, δε μπορώ να μην εκφράσω την απογοήτευσή μου για την οξεία πόλωση και το φτηνό αντισυστημισμό που παρατηρώ. Είναι λες και όλες οι πλευρές έχουν μετατραπεί σε social justice warriors αλλά με τη δική της ατζέντα η καθεμιά. Ολοένα και περισσότερο βλέπεις συζητήσεις που δεν αφήνουν χώρο για αντίρρηση, που δηλώνουν ευθύς εξαρχής ότι οι αντιρρησίες θα μπλοκάρονται, ότι η αντίθετη άποψη είναι άποψη ηλιθίων. Δεν είναι διάλογος, είναι στείρα αντιπαράθεση. Πολύ δύσκολα μπορείς πλέον να συζητήσεις να βρεις σημεία προσέγγισης.
Ταυτόχρονα βρέχει πληροφόρηση και παραπληροφόρηση. Έχουμε όλοι γίνει πραγματογνώμονες που μελετούν κάθε λεπτομέρεια που βγαίνει στην επιφάνεια αλλά χωρίς να έχουμε τη δυνατότητα να την αξιολογήσουμε επιστημονικά. Τη στιγμή που οι ειδικοί δεν είναι σίγουροι και που ίσως δεν είναι δυνατόν να είναι σίγουροι ελλείψει αδιαμφισβήτητων. Πολλοί από τους τελευταίους μιλούν επίσης πολωμένα.
Πολλοί από αυτούς είναι, κατά τα άλλα, έξυπνοι και ικανοί άνθρωποι. Χάνοντάς τους χάνουμε κάθε τελευταία ικανόητα για διάλογο. Και χωρίς ψύχραιμο διάλογο ο χώρος ανοίγει για λαϊκιστικές και αντισυστημικές προσεγγίσεις. Αυτό στις ΗΠΑ έγινε. Ο Τραμπ βγήκε ποντάροντας στο αφήγημα ότι το κράτος απέτυχε πλήρως και αυτός θα το σαρώσει με τις εκ βάθρων μεταρρυθμίσεις του. Αυτό σας υποσχέθηκα, λέει, και είμαι κι ο πρώτος πρόεδρος που θα κάνει αυτό ακριβώς που υποσχέθηκε. Να μη σας φαίνεται και περίεργο! Εκφράζω τη βούληση του λαού, λέει. Και είμαι και υπεράνω του νόμου!
Όταν λοιπόν ο μέσος χώρος εξαφανίζεται και η πόλωση διογκώνεται, δεν έχουμε να περιμένουμε μια δημιουργική αλλαγή. Έχουμε να περιμένουμε μια αντισυστημική και λαϊκιστική λύση να μας χτυπάει την πόρτα. Έχουμε να περιμένουμε μια κορύφωση της κρίσης, όχι μια αποκλιμάκωση. Για πολλούς αυτό μπορεί να φαντάζει ως μια δημιουργική ρήξη. Ας ρίξουν μια ματιά στην Αμερική. Ας ρίξουν μια ματιά στην Ουκρανία. Ας θυμηθούν το 2015.
Featured image credit: “Hellenic Parliament from high above” by Gerard McGovern is licensed under CC BY 2.0. To view a copy of this license, visit https://creativecommons.org/licenses/by/2.0/?ref=openverse.
