Ευτυχία

27 Οκτωβρίου, 2021

Ευτυχία. Δύσκολο πράγμα. Και να το πετύχεις αλλά και να το ορίσεις. Να, τα λέει εδώ ωραία και ο Κάνεμαν, κάθε άνθρωπος μπορεί να αντιλαμβάνεται τόσο διαφορετικά πράγματα όταν μιλά για ευτυχία, ώστε η λέξη καταντά σχεδόν άχρηστη:

Κι όχι μόνο εννοούμε διαφορετικά πράγματα, αλλά αντιλαμβανόμαστε διαφορετικά την έννοια αυτή όταν αναφερόμαστε στο παρελθόν, στις αναμνήσεις μας, και διαφορετικά όταν αναφερόμαστε στο τώρα, σε αυτό που βιώνουμε τώρα!

Υπό αυτή την έννοια, η διάσημη φράση “the pursuit of hapiness”, που αναφέρεται χαρακτηριστικά στη Διακήρυξη της Ανεξαρτησίας των ΗΠΑ (4η Ιουλίου 1776), καλώς μιλά πρώτα για τη ζωή και την ελευθερία, αξίες απαραίτητες προϋποθέσεις για να επιδιώξει ο κάθε άνθρωπος τη δική του ευτυχία:

We hold these truths to be sacred & undeniable; that all men are created equal & independent, that from that equal creation they derive rights inherent & inalienable, among which are the preservation of life, & liberty, & the pursuit of happiness;

Αρκεί όμως να είσαι ζωντανός και ελεύθερος για επιτύχεις την ευτυχία; Καταρχήν η επίτευξη της ευτυχίας είναι έννοια ακόμη πιο ρευστή και υποκειμενική από την ίδια την ευτυχία. Δεν έχουμε κανένα ασφαλή και αντικειμενικό τρόπο να τη προσδιορίσουμε και να τη μετρήσουμε αλλά ούτε και να τη διασφαλίσουμε για όλους.

Άρα και εδώ ο όρος “επιδίωξη” τίθεται πολύ σοφά: μπορούμε να προσπαθήσουμε  να εξασφαλίσουμε τις συνθήκες ώστε να ζήσουμε ελεύθεροι και να την επιδιώξουμε. Το αν θα την επιτύχουμε τελικά είναι κάτι πολύ-πολύ προσωπικό. Και ξανά αξίζει διπλά η επισήμανση του Κάνεμαν για το πριν και το τώρα. Μπορούμε δηλαδή να έχουμε έναν επιζήσαντα του ολοκαυτώματος, που έζησε και βίωσε φρίκη, αλλά πέθανε ευτυχής, και έναν καλοπερασμένο άνθρωπο που έζησε χωρίς δυσκολίες αλλά ούτε και ικανοποίηση.

Δύσκολο να την προσεγγίσεις λοιπόν. Ο παππούς μου δήλωνε στα βαθιά γεράματά του ότι ήταν ευτυχής, γιατί επιβίωσε από χίλιες δύο κακουχίες, κάποιες κυριολεκτικά θανάσιμες, αλλά “άφησε τόσους άτυχους πίσω του”, όπως έλεγε χαρακτηριστικά. Δύσκολο και πολύ προσωπικό.

Και κατά πόσο μπορεί να πλησιάσει κανείς την ευτυχία, όταν μεγάλο μέρος της δεν εξαρτάται καν από τον τρόπο που θα ζήσουμε τις ζωές μας και τις επιλογές μας, αλλά από τα γονίδιά μας; Ας πούμε ότι τουλάχιστον υπάρχει και μεγάλο μέρος της που τελικά εξαρτάται από εμάς. Ας πούμε ότι τα κακά γονίδια είναι σαν ένα κουτσό πόδι που το κουβαλάμε, μας πάει παρακάτω με δυσκολία, αλλά δε μας σκοτώνει.

Θα μπορούσαμε όμως ίσως να συμφωνήσουμε σε μερικούς θεμελιώδεις στόχους, που, όχι μόνο διαφυλάσσουν τη ζωή και την ελευθερία μας, αλλά τους δίνουν και λίγη παραπάνω αξία, ώστε να μπορέσουμε όλοι πραγματικά να επιδιώξουμε μια κάποια προσωπική ευτυχία με αξιώσεις;

Ο Κάνεμαν μαγικά εντοπίζει στις ΗΠΑ (μέσω του Gallup “Happiness” Report) ότι στο όριο των 60.000 δολλαρίων ετησίου εισοδήματος αλλάζει η εντύπωση των ανθρώπων για την ευτυχία τους. Πλησιάζοντάς το από κάτω η ευτυχία αυξάνεται. Υπερβαίνοντάς το η αύξηση σταματά. Τα λεφτά δε φέρνουν την ευτυχία, θα αναφωνήσει κανείς. Και θα έχει δίκιο. Αλλά η έλλειψή τους εύκολα φέρνει δυστυχία. Τα 60.000 δολλάρια κατά διαβολική σύμπτωση είναι η διάμεση τιμή όλων των εισοδημάτων στις ΗΠΑ.

Η έννοια του ελάχιστου εισοδήματος έχει συζητηθεί(Πίκεττυ, Μπέργκμαν), όμως πώς θα μπορούσε να επιτευχθεί με δίκαιο τρόπο και χωρίς να δημιουργεί πληθωριστικά φαινόμενα που θα ακυρώνουν αυτό που προσπαθεί να ρυθμίσει εξαρχής;

Πιστεύω ότι μια σύγχρονη, φιλελεύθερη, δημοκρατική κοινωνία οφείλει να εξασφαλίζει τους ελάχιστους δυνατούς όρους για τη μεγιστοποίηση της ευτυχίας των πολιτών της, εξασφαλίζοντας πρόσβαση σε ποιοτικές δημόσιες υπηρεσίες, ποιοτική παιδεία και ποιοτική υγεία. Και φυσικά αυτό δε σημαίνει ότι όλες αυτές θα πρέπει να παρέχονται από το κράτος. Μάλλον το αντίθετο!

Για τα υπόλοιπα θα πρέπει να εμπιστευθούμε το άτομο.

εκτύπωση Κατηγορίες: προσωπικά | rss 2.0 | trackback

Καθόλου σχόλια μέχρι τώρα!

Ό,τι προαιρείσθε:

Επιτρεπτά (X)HTML tags: <a href="" title=""> <abbr title=""> <acronym title=""> <b> <blockquote cite=""> <cite> <code> <del datetime=""> <em> <i> <q cite=""> <s> <strike> <strong> . Εάν προσθέσετε εξωτερικά links στο σχόλιό σας τότε αυτό δε θα εμφανιστεί στη λίστα με τα υπόλοιπα σχόλια έως ότου εγκριθεί από τον υποφαινόμενο, οπότε το νου σου!