Θα μπορούσε η φιλοσοφία του ανοιχτού λογισμικού να κυβερνά καθολικά μια ελεύθερη αγορά; Μήπως αυτή η φιλοσοφία θα μπορούσε να βοηθήσει την αγορά να γίνει πραγματικά φιλελεύθερη; Τέτοια ερωτήματα, γεννιούνται στο μυαλό μου καθώς διαβάζω το άρθρο “Γιατί θα πρέπει να είναι Open Source η ανακάλυψη φαρμάκων” του Bharath Ramsundar, δημιουργού του deepchem.io, που ανήρτησε η ομάδα Ανοιχτών Προτύπων της ΕΕΛΛΑΚ. Το άρθρο αυτό, βέβαια, αναφέρεται ειδικά στο χώρο των φαρμακευτικών εταιρειών, στις οποίες οι πατέντες (τα διπλώματα ευρεσιτεχνίας) διαδραματίζουν κρίσιμο ρόλο.
Με δυο λόγια, θα μπορούσε κανείς να περιγράψει τη φιλοσοφία του ανοιχτού λογισμικού ως εξής: η γνώση και η τεχνολογία είναι εξ ορισμού ανοιχτές, δηλαδή δημόσιες και διαθέσιμες σε όλους, αλλά μπορεί να υπάρχει οικονομική αξιοποίησή τους μέσω εργαλείων και υπηρεσιών που χτίζονται πάνω σε αυτές. Σε περίπτωση που αυτό ακούγεται λιγάκι υπερβολικά σοσιαλιστικό, μπορείτε να σκεφτείτε ότι ένα τεράστιο ποσοστό των σημερινών υπηρεσιών του διαδικτύου βασίζονται σε παρόμοιες τεχνολογίες, τις οποίες αξιοποιούν ακόμη και οι πιο… στυγνοί καπιταλιστές.
Επίτηδες χρησιμοποίησα όρους όπως ελεύθερη αγορά, σοσιαλισμός και καπιταλισμός, όχι για να φορτίσω όμως το άρθρο αλλά για να το τοποθετήσω ιδεολογικά. Το ελεύθερο λογισμικό αποτελεί μια μοναδική περίπτωση στην ιστορία της τεχνολογίας και φυσικά της αγοράς, όπου ο διαμοιρασμός της γνώσης, σε αντίθεση με την διαφύλαξή της, τη συντεχνιακή αντιμετώπιση, τις πατέντες , γίνεται η βασική και θεμελιώδης αξία. Στον κόσμο του λογισμικού, έχει αποδειχθεί πλέον ότι αυτό λειτουργεί και μάλιστα αυξάνει σε πολύ μεγάλο βαθμό τους ρυθμούς εξέλιξης και ανάπτυξής του.
Ίσως όμως αυτή η φιλοσοφία να αποτελεί και ένα σημείο τομής ανάμεσα σοσιαλιστικές και καπιταλιστικές ιδέες γενικότερα. Ίσως αυτή η φιλοσοφία αυτή είναι τελικά κάτι το πραγματικά φιλελεύθερο, κάτι που προσωπικά δε βλέπω να εξασφαλίζεται κατά τα άλλα ούτε από το σοσιαλισμό αλλά ούτε και από τον καπιταλισμό. (Βέβαια ο καπιταλισμός έχει αρκετά κοινά συμφέροντα με τον φιλελευθερισμό, με συνέπεια συχνά να ταυτίζεται με αυτόν, όμως νομίζω ότι αυτό γίνεται ευκαιριακά και οπορτουνιστικά.)
Από τη μια, λοιπόν έχουμε το ελεύθερο λογισμικό, που πιστεύει ότι η γνώση οφείλει να είναι ανοιχτή και κτήμα όλης της ανθρωπότητας, με σκοπό τη συνεχή διασπορά και τη μεγιστοποίησή της, ενώ από την άλλη το φιλελεύθερο κίνητρο για κέρδος, ανταγωνισμό και επιτυχία ως βασικό μοχλό της ανάπτυξης. Μπορούν αυτά τα δύο να συνυπάρχουν αρμονικά; Λέω ναι, αν η βάση, δηλαδή η γνώση, είναι ανοιχτή αλλά ταυτόχρονα ο άνθρωπος είναι ελεύθερος να την αξιοποιήσει.
Update: Ο σωστός όρος για το λογισμικό που είναι και ανοιχτό και διαθέσιμο για επαναχρησιμοποίηση (αυτό εξαρτάται από την επί μέρους άδειά του, βέβαια) είναι “ελεύθερο λογισμικό” (free software). Διαβάστε για τις διαφορές ανάμεσα σε ανοικτό και ελεύθερο. Το απλώς ανοικτό δεν είναι απαραίτητα και επαναχρησιμοποιήσιμο. Στα αγγλικά γίνεται επιπλέον και η επισήμανση “free as in freedom, not as in beer” για να δείξει ότι δε μιλάμε απλώς για δωρεάν λογισμικό. Το “δωρεάν” είναι απλά μια παρενέργεια.
Αυτός φταίει για όλα – Σκίτσο του Ρίτσαρντ Στώλλμαν, από την ομιλία του στην Αθήνα στις 20/05/2015, όπου μας ενημέρωνε για τις πατέντες λογισμικού. Κάποτε -πολύ παλιά- είχα γράψει κι εγώ μια εργασία στο πανεπιστήμιο σχετικά με τις πατέντες/ευρεσιτεχνίες λογισμικού, η οποία είναι ακόμη λίγο-πολύ επίκαιρη.
εκτύπωση Κατηγορίες: απόψεις, διαδίκτυο, τεχνολογία | rss 2.0 | trackback