Λαθρομετανάστης ή παράτυπα εισερχόμενος στη χώρα;

28 Οκτωβρίου, 2018

Η γλώσσα κόκκαλα δεν έχει και κόκκαλα τσακίζει λέμε πολύ χαρακτηριστικά. Οι Άγγλοι λένε ότι η πένα είναι δυνατότερη από το ξίφος για τον ίδιο λόγο. Αλλά, όσο δυνατή κι αν είναι η γλώσσα, έχουμε το δικαίωμα να την ποινικοποιήσουμε; Να την επιβάλλουμε; Να τη διορθώσουμε άνωθεν, νομοθετικά; Απλή απάντηση δεν υπάρχει γιατί και ποινικοποιημένη είναι η γλώσσα (υπάρχει και εξύβριση και συκοφαντική δυσφήμιση κι απ’ όλα) αλλά και επιθυμούμε να είμαστε μια δημοκρατική, φιλελεύθερη χώρα όπου κανείς να μην καθορίζει πώς θα μιλάμε. Μην είναι η αλήθεια κάπου ενδιάμεσα; Πού είναι αυτό το σημείο;

Πρόσφατα στο φως της δημοσιότητας ήρθαν έγγραφες αναφορές των Εισαγγελιών Ηρακλείου και Πειραιά προς τις Διευθύνσεις Πρωτοβάθμιας και Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης (στην αναφορά της δεύτερης συμπεριλαμβανόταν και ο αρχισυντάκτης της εφημερίδας “Κοινωνική“) που περιείχαν συστάσεις για την “αποφυγή της χρήσης της λέξης λαθρομετανάστης” όταν αναφέρονται σε “υπήκοο τρίτης χώρας που έχει εισέλθει στο ελληνικό έδαφος χωρίς τις νόμιμες διατυπώσεις” και να προτιμούνται όροι όπως “παράτυπα εισερχόμενος στη χώρα, μετανάστης, πρόσφυγας, οικονομικός μετανάστης, αιτών άσυλο” έτσι ώστε να “να αποτραπεί η χρήση μειωτικών για την προσωπικότητα των ανθρώπων χαρακτηρισμών” αλλά και “να αποφευχθούν φαινόμενα ξενοφοβίας και ρατσισμού“.

(Δε γνωρίζω γιατί η δεύτερη αναφορά συμπεριλαμβάνει τον αρχισυντάκτη της εφημερίδας Κοινωνική. Πιθανώς η εφημερίδα αυτή αναφέρθηκε έντονα ή τακτικά στον όρο λαθρομετανάστης. Αυτή τη στιγμή πάντως οι αναφορές στην ιστοσελίδα της σε αυτό τον όρο είναι ελάχιστες, αν και υπάρχει μια ετικέτα (tag) με το όνομα lathrometanastes. Είναι πιθανό βέβαια οι αναφορές να έχουν αφαιρεθεί ή διορθωθεί εντωμεταξύ. Επίσης είναι πιθανόν να είχε προηγηθεί κάποια καταγγελία. Βέβαια, μέχρι εκεί αντέχω και την παρέμβαση μιας εισαγγελίας στον τύπο: στα όρια μιας σύστασης. Οτιδήποτε παραπάνω οπωσδήποτε θα ξεπερνούσε τα όρια.)

Ακόμη, να προσθέσω ότι οι αναφορές αυτές των Εισαγγελιών φαίνεται πώς έγιναν έπειτα από έγγραφο αίτημα του Υπουργού Δικαιοσύνης στην Εισαγγελία του Αρείου Πάγου, η οποία, δηλώνοντας ρητά ότι συμφωνεί, το μεταβίβασε με τη σειρά της στις Εισαγγελίες Πρωτοδικών. Θα χαμογελάσω σε όποιον ισχυριστεί ότι το δικαστικό μας σώμα εμφορείται από ιδέες φιλικές προς την τρέχουσα κυβέρνηση.

Καταρχάς, τίθεται το ερώτημα, αποτελούν τα παραπάνω επιβολή του κράτους πάνω στη γλώσσα των πολιτών, πάνω στον τρόπο που μιλάνε; Φαίνεται πως οι απόψεις διίστανται. Υπάρχουν αυτοί που πιστεύουν πως και μόνο που το κείμενο αυτό προέρχεται από μια κρατική οντότητα, με θέση ισχύος, αποκτά αυτομάτως δύναμη μεγάλη. Ότι είναι μια προσπάθεια επιβολής από πάνω προς τα κάτω, ένα αντιφιλελεύθερο δείγμα γραφής των κυβερνώντων. Ο αντίλογος λέει ότι ότι το κείμενο αυτό δεν αποτελεί παρά μια σύσταση από μια κρατική οντότητα προς μια άλλη και μάλιστα για ένα θέμα ανθρωπίνων δικαιωμάτων που θα έπρεπε να μας ευαισθητοποιεί όλους.

Συντάσσομαι περισσότερο με τη δεύτερη άποψη, όχι γιατί παραγνωρίζω πως η σύσταση αυτή μοιάζει εκ πρώτης όψεως να έχει αρκετά ηθικολογικό χαρακτήρα, και η ηθικολογία δε μας αρέσει άμα θέλουμε να είμαστε φιλελεύθεροι, αλλά γιατί αυτό δεν είναι ένα σύνηθες φαινόμενο από το οποίο μπορούμε να εξάγουμε γενικά συμπεράσματα περί επιβολής και ανελευθερίας. Μάλλον αυτοί που τα εξάγουν ωθούνται είτε από πολιτικά ελατήρια είτε από υπέρμετρο και κάπως τυπολατρικό φιλελευθερισμό. Βέβαια υπήρξαν και αυτοί που διαστρέβλωσαν εντελώς το θέμα (βλ. εικόνες δεξιά) αλλά αυτοί νομίζω ότι ανήκουν την ίδια πλευρά του φάσματος με αυτούς που έδωσαν στον όρο λαθρομετανάστης αρνητικό-προσβλητικό πρόσημο.

Δέχομαι τη σύσταση αυτή σχετικά με τη χρήση του όρου λαθρομετανάστης επειδή:

1. Είναι μια εξαίρεση υπό συγκεκριμένους όρους. Κανείς δε μπορεί να ισχυριστεί ότι είναι συχνό φαινόμενο η δικαιοσύνη (ακόμη και υπό την τρέχουσα κυβέρνηση) να επεμβαίνει για να μας καθορίσει το πώς θα μιλάμε. Εδώ συνέβη υπό συγκεκριμένους όρους και συνθήκες (μειωτικός χαρακτηρισμός, ρητορική μίσους, ανθρώπινα δικαιώματα, κλπ).

2. Κανείς δεν είναι ένοχος μέχρι αποδείξεως του εναντίου. Αυτή είναι μια βασική αρχή της δυτικής δικαιοσύνης, που αναδεικνύει κρυστάλλινα και τον ανθρωπισμό και τον φιλελευθερισμό της. Αντίστοιχα, ένας άνθρωπος που έχει εισέλθει στη χώρα μας δίχως χαρτιά δεν είναι εκ των προτέρων λαθρομετανάστης. Μπορεί πράγματι να είναι πρόσφυγας ή αιτών άσυλο. Άρα έχει νόημα στο δημόσιο διάλογο, όταν αναφερόμαστε στις μάζες των αυτές ανθρώπων, να μην τις χαρακτηρίζουμε εκ των προτέρων και συλλήβδην με αυτό το μειωτικό όρο.

3. Είναι ζήτημα ανθρωπίνων δικαιωμάτων, μιας και η έκφραση έχει φορτιστεί αρνητικά και μειωτικά από ρητορική μίσους ακραίων στοιχείων, όπως είναι στην Ελλάδα η Χρυσή Αυγή. Άλλες λέξεις που έχουν στιγματιστεί στο παρελθόν πολύ αρνητικά: γύφτος, αράπης, πούστης κλπ. Ο καθένας είναι ελεύθερος να τις χρησιμοποιεί, αλλά δε μπορούμε να αρνηθούμε την μειωτική χροιά την οποία πλέον αναπόφευκτα έχουν.

4. Δεν υποκρύπτει πολιτικές σκοπιμότητες, μιας και, αν υπήρχε συνέργεια κράτους και δικαιοσύνης σε αυτό το επίπεδο, θα μπορούσε να έχει γίνει πολύ πιο αποτελεσματικά σε άλλες περιπτώσεις, πχ. βλ. αθώωση Αμβροσίου για ρητορική μίσους και παρακίνηση σε βία. Γιατί να μη τα κάνουν πλακάκια υπουργείο δικαιοσύνης και δικαστές για να φιμώσουν τον Αμβρόσιο, όταν είχαν και το νομικό έρεισμα να το κάνουν, ενώ θα εισέπρατταν πολλές επευφημίες από μεγάλη μερίδα της κοινής γνώμης! Όμως δεν το έκαναν.

5. Η σύσταση δεν απευθύνεται στο ευρύ κοινό, δε θα την είχαμε μάθει καν αν δεν της είχε δοθεί δημοσιότητα, παρά απευθύνεται από όργανα του κράτους σε όργανα του κράτους.

6. Τέλος, όλο αυτό δεν είναι και κάτι τόσο πρωτοφανές.Ήδη η Ευρωπαϊκή Ένωση και ΟΗΕ έχουν αποφασίσει να μην χρησιμοποιούν στα κείμενά τους τον όρο illegal immigrant με αυτό ακριβώς το σκεπτικό. Επιπλέον, έχουμε αντίστοιχα παραδείγματα σε χώρες όπως η Νότια Αφρική, όπου ο μειωτικός όρος Kaffir, όχι μόνο αποδοκιμάζεται αλλά και απαγορεύεται ως λέξη που πλήττει την ανθρώπινη αξιοπρέπεια. Αντίστοιχο παράδειγμα έχουμε και στη Νέα Υόρκη, όπου από το 2007 ο όρος nigger έχει συμβολικά απαγορευτεί από το New York City Council.

Θέτω έναν αστερίσκο στην όλη σκέψη μου σχετικά με το κατά πόσο πραγματικά έχει την τυπική αρμοδιότητα η αλυσίδα Υπουργός Δικαιοσύνης > Άρειος Πάγος > Εισαγγελία να προβαίνει σε τέτοιες πράξεις και να κάνει τέτοιες συστάσεις. Αν υπάρχει η οποιαδήποτε παράβαση καθήκοντος, που προϋποθέτει συνέργεια και των τριών αυτών βαθμίδων, τότε αυτομάτως θα συνταχθώ με την άποψη που λέει ότι η πράξη αυτή κακώς έγινε, όσο κι αν συμφωνώ με το περιεχόμενό της.

Βέβαια, οι μέχρι τώρα συζητήσεις στις οποίες έχω συμμετάσχει αλλά και οι αναφορές στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης και η αρθρογραφία που έχω διαβάσει δεν αναφέρουν τίποτα σχετικό, τίποτε που να δείχνει παράβαση καθήκοντος ή κάτι σχετικό. Ακόμη και από τους πιο ένθερμους κατήγορους! Αυτό που αναφέρουν είναι η γενικευμένη άποψη ότι η δικαιοσύνη δεν πρέπει να παρεμβαίνει στο πώς μιλάνε οι πολίτες, επειδή, όπως ισχυρίζονται, αυτό συνέβη στη συγκεκριμένη περίπτωση.

Αν γενίκευα λοιπόν εγώ αυτό που έγινε, θα έλεγα ότι αποδέχομαι την παρέμβαση-σύσταση της δικαιοσύνης στο δημόσιο λόγο και συγκεκριμένα σε θέματα έκφρασης, όταν η παρέμβαση αυτή αφορά στη διασφάλιση ανθρωπίνων δικαιωμάτων κι ακόμη τότε εφόσον παραμένει μια σύσταση και όχι μια επιβολή. Επιβολή νομίζω δεν είδαμε να συμβαίνει σε καμία περίπτωση.

Κλείνοντας, σε έναν άλλο τόνο, θα πρέπει να αναγνωρίσουμε ότι κάθε τι που λέμε δημόσια είναι μια πολιτική πράξη, η οποία μεγεθύνεται ανάλογα με το μέγεθος του κοινού που μας παρακολουθεί κάθε φορά. Επομένως, άσχετα από όλα τα παραπάνω, που είναι κι αυτά πολιτικά αλλά με έναν άλλο τρόπο, πιο καθημερινό,  ο καθένας μας που μιλάει δημόσια θα πρέπει να αποφασίσει αν επιτρέπει να συντάσσεται γλωσσικά με ανθρώπους σαν και αυτούς που έχουν κατασκευάσει εικόνες όπως αυτή εδώ δίπλα (δεν είναι καν από την Ελλάδα η εικόνα και αμφιβάλλω αν είναι και αυθεντική, αλλά εξυπηρετεί τα επιχειρήματα των κατασκευαστών της) και να δεχθεί ότι η γλώσσα του δεν είναι δική του και αποθηκευμένη σε μια αποστειρωμένη γυάλα. Η γλώσσα είναι κάτι ζωντανό που επηρεάζεται από την εκάστοτε εποχή και τους ανθρώπους που τη χρησιμοποιούν. Ναι, είμαστε ελεύθεροι να τη χρησιμοποιούμε όσο κλινικά ή όσο φορτισμένα θέλουμε αλλά το ίδιο και όλοι οι άλλοι.

εκτύπωση Κατηγορίες: απόψεις, πολιτικά | rss 2.0 | trackback

Καθόλου σχόλια μέχρι τώρα!

Ό,τι προαιρείσθε:

Επιτρεπτά (X)HTML tags: <a href="" title=""> <abbr title=""> <acronym title=""> <b> <blockquote cite=""> <cite> <code> <del datetime=""> <em> <i> <q cite=""> <s> <strike> <strong> . Εάν προσθέσετε εξωτερικά links στο σχόλιό σας τότε αυτό δε θα εμφανιστεί στη λίστα με τα υπόλοιπα σχόλια έως ότου εγκριθεί από τον υποφαινόμενο, οπότε το νου σου!